Publiczny dostęp do dokumentów unijnych a rola Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich
Przejrzystość jest głównym priorytetem Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik, w ramach swojego mandatu, działa w charakterze mechanizmu dochodzenia roszczeń dla osób, które mają problemy z publicznym dostępem do dokumentów będących w posiadaniu instytucji, organów, urzędów i agencji (instytucji) unijnych.
Zgodnie z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, obywatele i osoby prawne zamieszkujące w UE mają prawo do dostępu do jakiegokolwiek dokumentu będącego w posiadaniu prawie wszystkich instytucji UE. Prawo to podlega jedynie ograniczonej liczbie wyjątków. Dotyczy to dokumentów pisemnych (w postaci fizycznej i elektronicznej) oraz nagrań audio/audiowizualnych dotyczących poszczególnych polityk (na przykład legal advice), działań (na przykład travel expenses of commissioners) lub decyzji (na przykład records of votes) podejmowanych przez instytucje.
Zgodnie z unijnymi przepisami dotyczącymi publicznego dostępu do dokumentów (rozporządzenie 1049/2001) obywatele mogą zwrócić się do instytucji o udzielenie dostępu do określonych dokumentów (jeżeli są świadomi ich istnienia) lub zwrócić się do instytucji o zidentyfikowanie dokumentów dotyczących konkretnej sprawy, do których chcą uzyskać dostęp. Jeżeli instytucja odmówi dostępu , powołując się na jeden z wyjątków przewidzianych w rozporządzeniu 1049/2001, osoby fizyczne mogą zwrócić się do instytucji o ponowne rozpatrzenie swojej decyzji (tzw. „wniosek potwierdzający”).
Osoby ubiegające się o publiczny dostęp do dokumentów mogą zwrócić się do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, jeżeli instytucja odrzuciła w całości lub w części ich „potwierdzający wniosek”. Mogą one twierdzić, że przywołane wyjątki nie mają zastosowania lub że istnieje nadrzędny interes publiczny przemawiający za ujawnieniem dokumentu lub dokumentów. Mogą one również zwrócić się do Rzecznika Praw Obywatelskich, jeżeli instytucja nie odpowie na ich wniosek (wnioski) w obowiązujących terminach. Rzecznik Praw Obywatelskich dąży do jak najszybszego rozpatrzenia takich skarg i w tym celu wprowadził procedurę przyspieszoną.
Więcej informacji na temat tego, jak złożyć skargę do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.
Zobacz Q&A for the public on the right of access to documents oraz Ombudsman’s detailed guide for stakeholders.