Tiftix ta’ inkjesti

Din l-inkjesta fuq inizjattiva proprja vvalutat kif l-Aġenzija Ewropea għall-Gwardja tal-Fruntiera u tal-Kosta (Frontex) qed tikkonforma mal-obbligi tagħha tad-drittijiet fundamentali u t-trasparenza skont ir-Regolament 2019/1896 (“Ir-Regolament tal-Frontex”), li wessa’ l-mandat tal-Frontex.

L-inkjesta stħarrġet kif il-Frontex tiżgura t-trasparenza tal-“pjanijiet operazzjonali” tagħha, li jiddefinixxu l-parametri tal-operazzjonijiet tagħha, u kif tiddeċiedi li tissospendi, tittermina jew ma tnedix attività minħabba tħassib dwar drittijiet fundamentali. L-inkjesta vvalutat ukoll il-monitoraġġ tal-konformità tad-drittijiet fundamentali f’ritorni sfurzati u l-gwida tal-Frontex għall-proċess tal-iskrinjar ta’ individwi mingħajr dokumenti li jaqsmu jew jippruvaw jaqsmu fruntiera esterna tal-UE b’mod irregolari.

Abbażi tal-inkjesta, l-Ombudsman stabbiliet serje ta’ suġġerimenti lill-Frontex, bil-għan li ttejjeb ir-responsabbiltà tagħha. L-Ombudsman tinkoraġġixxi lill-Frontex sabiex tkun trasparenti b’mod proattiv b’rabta mal-pjanijiet operazzjonali u l-analiżi tad-drittijiet fundamentali li fuqhom id-Direttur Eżekuttiv tagħha jibbaża d-deċiżjonijiet li jniedi, jissospendi jew jittermina l-operazzjonijiet. Hi tissuġġerixxi li l-Frontex toħroġ struzzjonijiet speċifiċi għat-“timijiet tal-iskrinjar” li jwettqu l-intervisti tar-rifuġjati. L-Ombudsman tinkoraġġixxi wkoll lill-Frontex li ttejjeb il-monitoraġġ tar-ritorni sfurzati li fihom dawk li jeskortaw lill-persuni rimpatrijati jkunu persunal tal-Frontex u li jiggarantixxu rappurtar aħjar tal-operazzjonijiet ta’ monitoraġġ.

L-Ombudsman fetħet investigazzjoni fuq inizjattiva tagħha stess biex tinvestiga kif l-Aġenzija Ewropea għall-Gwardja tal-Fruntiera u tal-Kosta (Frontex) tittratta ksur allegat tad-drittijiet fundamentali permezz tal-“mekkaniżmu tal-ilmenti” tagħha, u biex tindirizza r-rwol u l-indipendenza tal-Uffiċjal għad-Drittijiet Fundamentali tal-Frontex f’dan ir-rigward.

Fil-kuntest ta’ investigazzjoni preċedenti, l-Ombudsman irrakkomandat il-ħolqien ta’ mekkaniżmu indipendenti għat-trattament tal-ilmenti dwar l-operazzjonijiet tal-Frontex. Il-mekkaniżmu tal-ilmenti ġie approvat mil-leġiżlaturi tal-UE, u beda jopera fl-2016.

Permezz tal-mekkaniżmu tal-ilmenti, il-Frontex tittratta lmenti minn individwi li jemmnu li d-drittijiet fundamentali tagħhom ġew miksura fil-kuntest tal-operazzjonijiet tal-Frontex. Ir-rwol tal-Uffiċjal għad-Drittijiet Fundamentali huwa li jittratta direttament l-ilmenti dwar l-azzjonijiet tal-membri tal-persunal tal-Frontex, kif ukoll li jiżgura li l-ilmenti dwar il-persunal tal-awtoritajiet nazzjonali involuti fl-operazzjonijiet tal-Frontex jiġu ttrattati b’mod xieraq mill-awtoritajiet rilevanti.

Din l-investigazzjoni kellha l-għan li tivvaluta kif il-Frontex implimentat regoli ġodda dwar il-mekkaniżmu tal-ilmenti u l-Uffiċjal għad-Drittijiet Fundamentali, li daħlu fis-seħħ f’Novembru 2019. Hija fittxet ukoll li tivvaluta l-effettività ġenerali tal-mekkaniżmu tal-ilmenti, fl-isfond ta’ tħassib pubbliku dwar il-ksur tad-drittijiet fundamentali fil-kuntest tal-operazzjonijiet tal-Frontex.

Sa mill-ħolqien tiegħu, il-mekkaniżmu tal-ilmenti ttratta għadd baxx ħafna ta’ lmenti, u s’issa ma kien hemm l-ebda lment dwar l-azzjonijiet tal-membri tal-persunal tal-Frontex. Bejn l-2016 u Jannar 2021, l-Uffiċjal għad-Drittijiet Fundamentali kien irċieva 69 ilment li minnhom 22 kienu ammissibbli. B’operazzjonijiet magħmula minn membri tal-persunal minn korpi differenti, li huma responsabbli għal awtoritajiet differenti, jista’ jkun diffiċli għal ilmentaturi potenzjali li jidentifikaw l-allegati awturi u li jifhmu kif u lil min jistgħu jirrappurtaw ksur allegat, u jfittxu rimedju permezz tal-mezzi xierqa.

F’din l-investigazzjoni, l-Ombudsman irrevediet ukoll l-ilmenti ttrattati mill-mekkaniżmu tal-ilmenti u identifikat diversi nuqqasijiet potenzjali li jistgħu jagħmluha aktar diffiċli għall-individwi biex jirrapportaw ksur allegat tad-drittijiet fundamentali u jfittxu rimedju. L-investigazzjoni tal-Ombudsman identifikat ukoll dewmien mill-Frontex fl-implimentazzjoni tal-obbligi l-ġodda tagħha rigward il-mekkaniżmu tal-ilmenti u l-Uffiċjal għad-Drittijiet Fundamentali.

Abbażi tal-investigazzjoni, l-Ombudsman tistabbilixxi serje ta’ suġġerimenti għal titjib għall-Frontex, bil-ħsieb li tittejjeb l-aċċessibbiltà tal-mekkaniżmu tal-ilmenti għall-vittmi potenzjali ta’ ksur tad-drittijiet fundamentali u li tissaħħaħ ir-responsabbiltà tal-operazzjonijiet tal-Frontex u dawk kollha involuti fihom. Dawn jinkludu suġġerimenti dwar kif jista’ jsir aktar faċli għall-vittmi potenzjali ta’ ksur tad-drittijiet fundamentali biex ikunu konxji mill-possibbiltajiet ta’ rimedju u biex jirrappurtaw l-inċidenti, kif ukoll suġġerimenti biex jittejjeb il-mod kif l-ilmenti jiġu ttrattati u segwiti.