Cuardaigh fiosrúcháin

Rinne an fiosrúchán féintionscanta seo measúnú ar an gcaoi a bhfuil an Ghníomhaireacht Eorpach um an nGarda Teorann agus Cósta (Frontex) ag comhlíonadh a cuid oibleagáidí maidir le cearta bunúsacha agus trédhearcacht faoi Rialachán 2019/1896 (‘Rialachán Frontex’), lenar leathnaíodh sainordú Frontex.

D’fhéach an fiosrúchán ar an gcaoi a gcinntíonn Frontex trédhearcacht a ‘phleananna oibriúcháin’, a shainíonn paraiméadair a chuid oibríochtaí, agus conas a chinneann sé gníomhaíocht a chur ar fionraí, a fhoirceannadh nó gan a sheoladh mar gheall ar imní faoi chearta bunúsacha. Rinne an fiosrúchán measúnú freisin ar fhaireachán ar chomhlíonadh maidir le cearta bunúsacha i bhfilltí éigeantacha agus ar threoir Frontex don phróiseas scagtha ar dhaoine gan doiciméid a thrasnaíonn teorainn sheachtrach AE nó a dhéanann iarracht teorainn sheachtrach AE a thrasnú go neamhrialta.

Bunaithe ar an bhfiosrúchán, leag an tOmbudsman sraith moltaí amach do Frontex, d’fhonn a chuntasacht a fheabhsú. Spreagann an tOmbudsman Frontex le bheith trédhearcach go réamhghníomhach maidir le pleananna oibríochtúla agus leis an anailís ar chearta bunúsacha ar a mbunaíonn a Stiúrthóir Feidhmiúcháin cinntí maidir le hoibríochtaí a sheoladh, a chur ar fionraí nó a fhoirceannadh. Molann sí go n-eiseoidh Frontex treoracha sonracha do 'fhoirne scagtha' a dhéanann agallaimh ar dhídeanaithe. Spreagann an tOmbudsman Frontex freisin chun feabhas a chur ar mhonatóireacht ar fhilltí éigeantacha inar foireann Frontex iad na daoine a dhéanann fillithe a thionlacan agus chun tuairisciú níos fearr ar oibríochtaí monatóireachta a ráthú.

D’oscail an tOmbudsman fiosrúchán ar a tionscnamh féin chun iniúchadh a dhéanamh ar an dóigh a ndéileálann an Ghníomhaireacht Eorpach um an nGarda Teorann agus Cósta (Frontex) le sáruithe líomhnaithe ar chearta bunúsacha trína ‘sásra gearán’ agus chun aghaidh a thabhairt ar ról agus neamhspleáchas Oifigeach Frontex um Chearta Bunúsacha chuige sin.

I gcomhthéacs fiosrúchán roimhe, mhol an tOmbudsman go gcruthófaí sásra neamhspleách le haghaidh déileáil le gearáin faoi oibríochtaí Frontex. Cheadaigh reachtóirí AE an sásra gearán, a tháinig i mbun oibre sa bhliain 2016.

Tríd an sásra gearán, déileálann Frontex le gearáin ó dhaoine aonair a gcreideann gur sáraíodh a gcearta bunúsacha i gcomhthéacs oibríochtaí Frontex. Is é ról an Oifigigh um Chearta Bunúsacha déileáil go díreach le gearáin faoi ghníomhartha bhaill foirne Frontex agus a áirithiú go ndéileálann na húdaráis ábhartha i gceart le gearáin faoi bhaill foirne na n-údarás náisiúnta a bhfuil baint acu le hoibríochtaí Frontex.

Bhí sé mar aidhm leis an bhfiosrúchán sin measúnú a dhéanamh ar an dóigh a ndearna Frontex cur chun feidhme ar rialacha nua maidir leis an sásra gearán agus leis an Oifigeach um Chearta Bunúsacha, ar rialacha iad a tháinig in éifeacht i mí na Samhna 2019. Féachadh ann freisin le héifeachtacht fhoriomlán an tsásra gearán a mheasúnú, i bhfianaise ábhair imní a bheith ag an bpobal faoi sháruithe ar chearta bunúsacha i gcomhthéacs oibríochtaí Frontex.

Óna chruthú go dtí seo, dhéileáil an sásra gearán le líon an-íseal gearán, agus níor bhain aon ghearáin go dtí seo le gníomhartha bhaill foirne Frontex. Idir an bhliain 2016 agus mí Eanáir 2021, fuair an tOifigeach um Chearta Bunúsacha 69 ngearán, ar ghearáin inghlactha iad 22 cheann díobh. Ós rud é go bhfuil na hoibríochtaí comhdhéanta de bhaill foirne ó chomhlachtaí difriúla atá freagrach d’údaráis dhifriúla, bíonn sé doiligh do ghearánaigh fhéideartha in amanna déantóirí líomhnaithe coire a shainaithint agus tuiscint a ghnóthú ar cén dóigh ar féidir leo sáruithe líomhnaithe a thuairisciú agus ar cé dó ar féidir leo na sáruithe sin a thuairisciú agus sásamh a lorg trí na cainéil iomchuí.

San fhiosrúchán seo, rinne an tOmbudsman athbhreithniú ar ghearáin ar dhéileáil an sásra gearán leo agus shainaithin sí easnaimh fhéideartha éagsúla a d’fhéadfadh a fhágáil go mbeadh sé níos doilí do dhaoine aonair sáruithe líomhnaithe ar chearta bunúsacha a thuairisciú agus sásamh a lorg. Sainaithníodh i bhfiosrúchán an Ombudsman freisin gur chuir Frontex moill ar a oibleagáidí nua a chur chun feidhme maidir leis an sásra gearán agus leis an Oifigeach um Chearta Bunúsacha.

Bunaithe ar an bhfiosrúchán sin, leag an tOmbudsman sraith moltaí le haghaidh feabhais amach do Frontex d’fhonn feabhas a chur ar inrochtaineacht an tsásra gearán do dhaoine a d’fhéadfadh sáruithe ar chearta bunúsacha a fhulaingt agus d’fhonn cur le cuntasacht oibríochtaí Frontex agus le cuntasacht gach duine a ghlacann páirt iontu. Áirítear leo sin moltaí maidir le cén dóigh ar féidir cabhrú le daoine a d’fhéadfadh sáruithe ar chearta bunúsacha a fhulaingt teacht ar an eolas faoi fhéidearthachtaí sásaimh agus maidir le cén dóigh ar féidir cabhrú leo teagmhais a thuairisciú, mar aon le moltaí maidir le cén dóigh ar féidir feabhas a chur ar an dóigh a ndéileáiltear le gearáin agus a ndéantar gníomhaíocht leantach ina leith.