Ετήσια έκθεση 2021

Εισαγωγή

Το 2021 εξακολούθησε να επισκιάζεται από την πανδημία. Στην ΕΕ είχαμε τη μεγάλη τύχη να έχουμε στη διάθεσή μας, σε ευρεία κλίμακα, εμβόλια κατά της νόσου COVID-19. Ωστόσο, ο δημόσιος διάλογος σχετικά με την εμβολιαστική κάλυψη και τους τρόπους ανάσχεσης του ιού έφεραν έντονα στο προσκήνιο το ζήτημα της εμπιστοσύνης στις δημόσιες διοικήσεις.

Η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια συνέχισε την υλοποίηση της στρατηγικής της Με ορίζοντα το 2024 μέσω του αποτελεσματικού χειρισμού των αναφορών και τη δρομολόγηση στρατηγικών ερευνών σε τομείς γενικού δημοσίου συμφέροντος, συμπεριλαμβανομένου του αντίκτυπου της πανδημίας στο έργο των θεσμικών οργάνων.

Φέτος, επανεστίασα στον τρόπο με τον οποίον τα θεσμικά όργανα της ΕΕ διαχειρίζονται τη μεταπήδηση προσωπικού από τη δημόσια διοίκηση της ΕΕ στον ιδιωτικό τομέα, το αποκαλούμενο φαινόμενο της «περιστρεφόμενης θύρας» (μεταπήδηση από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα). Η έλλειψη επαρκούς εποπτείας των σχετικών κινδύνων μπορεί να επιδράσει αρνητικά βλάπτοντας την εμπιστοσύνη του κοινού. Αυτό δεν πρέπει να υποτιμάται.

Κίνησα ευρεία έρευνα σχετικά με τον τρόπο που η Επιτροπή διαχειρίζεται την μεταπήδηση από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα, ζητώντας αναλυτικά στοιχεία των αποφάσεων της Επιτροπής όσον αφορά το προσωπικό που μετακινείται. Η έρευνα κάλυψε υπηρεσίες οικονομικού ενδιαφέροντος καθώς και ιδιαίτερα γραφεία επιτρόπων και την Νομική Υπηρεσία. Στόχος είναι η αξιολόγηση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων και ο εντοπισμός των σημείων που θα μπορούσαν να βελτιωθούν.

Εξάλλου, όσον αφορά ένα διαφορετικής φύσεως θέμα, που όμως συνδέεται με το ευρύτερο ζήτημα, διαπίστωσα κακοδιοίκηση στον τρόπο με τον οποίον ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας (ΕΟΑ) χειρίστηκε τη μετακίνηση του πρώην διευθύνοντα συμβούλου του στην Airbus και κίνησα έρευνα για τον τρόπο που η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) διαχειρίστηκε την αίτηση ενός από τους αντιπροέδρους της όσον αφορά τη μετακίνησή του στην εταιρεία ενέργειας Iberdrola.

Υπέβαλα συστάσεις στον Frontex σχετικά με τρόπους βελτίωσης της λογοδοσίας του έργου του και απευθύνθηκα γραπτώς στην ΕΤΕπ υποβάλλοντας προτάσεις όσον αφορά τη δημοσιοποίηση περισσότερων πληροφοριών σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των έργων που χρηματοδοτεί.

Στο πλαίσιο της γενικότερης παρακολούθησης του Γραφείου μας, του τρόπου με τον οποίον τα θεσμικά όργανα προσεγγίζουν σημαντικά ζητήματα, απηύθυνα γραπτή ερώτηση στην Επιτροπή και στον Ευρωπαίο Επόπτη Προστασίας Δεδομένων όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίον οι κανόνες της τεχνητής νοημοσύνης θα λειτουργήσουν στην πράξη —ένα ζήτημα που προβληματίζει το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαμεσολαβητών με το οποίο ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής διοργάνωνε τακτικά σεμινάρια καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Ζήτησα επίσης διευκρινίσεις όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίον η Επιτροπή διασφαλίζει τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα στο πλαίσιο των διεθνών εμπορικών συμφωνιών που διαπραγματεύεται.

Φέτος, με την ευκαιρία της 20ής επετείου του νόμου περί διαφάνειας της ΕΕ (κανονισμός 1049/2001 για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα), διοργάνωσα δημόσια διάσκεψη σχετικά με την αναγκαιότητα εκσυγχρονισμού του νόμου. Ζητήματα που ανακύπτουν διαρκώς, όπως οι καθυστερήσεις στον τρόπο χειρισμού των αιτημάτων πρόσβασης από τα θεσμικά όργανα ή η δυσαρέσκεια των ατόμων όσον αφορά τους λόγους απόρριψης των αιτημάτων πρόσβασης, σε συνδυασμό με τις σημαντικές τεχνολογικές αλλαγές των τελευταίων είκοσι ετών, φανερώνουν πως είναι πλέον καιρός να εξετάσουμε αν οι κανόνες σε αυτόν τον τομέα καλύπτουν τις ανάγκες του κοινού.

Με ιδιαίτερη χαρά, ανέλαβα την τρίτη διοργάνωση του Βραβείου Χρηστής Διοίκησης στο πλαίσιο της οποίας, το συνολικό βραβείο απονεμήθηκε από κοινού στο προσωπικό της ΓΔ Ευρωπαϊκής Πολιτικής Προστασίας και Επιχειρήσεων Ανθρωπιστικής Βοήθειας και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης για τις προσπάθειές τους με σκοπό τον επαναπατρισμό των ατόμων που, εξαιτίας της πανδημίας, αναγκάστηκαν να παραμείνουν στο εξωτερικό. Για άλλη μια φορά, το βραβείο αποτέλεσε υπενθύμιση της εξαιρετικής δουλειάς που επιτελείται από τη διοίκηση της ΕΕ. Ελπίζω πως στο μέλλον, αυτό θα αποτελέσει πηγή έμπνευσης για την υποβολή νέων έργων.

Η παρούσα ετήσια έκθεση φέρει τον νέο λογότυπο του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή, ο οποίος ανασχεδιάστηκε για να ενσωματώσει μια σύγχρονη δημόσια εικόνα και να ενισχύσει την κατανόηση του ρόλου μας στη διοίκηση της ΕΕ. Η παρουσία της σημαίας της ΕΕ καθιστά σαφές ότι είμαστε μέρος του συνόλου των θεσμικών οργάνων και οργανισμών της ΕΕ, ενώ τα τρία στοιχεία του λογότυπου συμβολίζουν τους θεμελιώδεις άξονες της αποστολής μας: λογοδοσία, διαφάνεια και εμπιστοσύνη.

Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που ενέκρινε με συντριπτική πλειοψηφία το νέο καταστατικό που διατηρεί τις αρμοδιότητες του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή, ενισχύει τη νομική του βάση και εισάγει διασφαλίσεις που εξασφαλίζουν περαιτέρω την ανεξαρτησία του Γραφείου.

Θεωρώ πως το νέο καταστατικό αποτελεί επικύρωση του έργου του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή όσον αφορά τη διατήρηση της εξαίρετης δημόσιας διοίκησης μεταξύ των προτεραιοτήτων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.

Emily O’Reilly

1. Το 2021 με μια ματιά

2. Βασικά θέματα

Ο Διαμεσολαβητής συνδράμει τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς στις σχέσεις τους με τα θεσμικά και λοιπά όργανα και οργανισμούς της ΕΕ. Τα προβλήματα ποικίλλουν από την έλλειψη διαφάνειας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων ή την άρνηση πρόσβασης σε έγγραφα έως τις παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων ή και ζητήματα που αφορούν σύναψη συμβάσεων. Οι διάφορες ενότητες παρέχουν επισκόπηση των βασικών υποθέσεων που σχετίζονται με έναν συγκεκριμένο τομέα.

2.1. Μεταπήδηση από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα («Περιστρεφόμενες θύρες»)

Το 2021 η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια συνέχισε να εστιάζει στον τρόπο με τον οποίον η διοίκηση της ΕΕ διαχειρίζεται τη μεταπήδηση από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα (αποκαλούμενο και φαινόμενο των «περιστρεφόμενων θυρών») —κατά το οποίο υπάλληλοι της ΕΕ αναλαμβάνουν θέσεις στον ιδιωτικό τομέα ή υπάλληλοι του ιδιωτικού τομέα αναλαμβάνουν υπηρεσία στο δημόσιο. Ο γενικός στόχος της Διαμεσολαβήτριας είναι η εξισορρόπηση μεταξύ του δικαιώματος στην εργασία και του δημόσιου συμφέροντος για μια διοίκηση της ΕΕ που λειτουργεί τηρώντας τα υψηλότερα πρότυπα ακεραιότητας και λογοδοσίας.

Στο πλαίσιο αυτής της εστίασης, η Διαμεσολαβήτρια δρομολόγησε στρατηγική έρευνα ευρείας κλίμακας σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή χειρίζεται περιπτώσεις μεταπήδησης στον ιδιωτικό τομέα. Η ομάδα έρευνας της Διαμεσολαβήτριας επιθεώρησε φακέλους που αφορούν αποφάσεις της Επιτροπής —το 2019, 2020 και 2021— σχετικά με αιτήματα ανώτερων και μεσαίων διοικητικών στελεχών για έγκριση είτε νέας θέσης απασχόλησης είτε άδειας άνευ αποδοχών με σκοπό την ανάληψη άλλης δραστηριότητας. Οι φάκελοι κάλυπταν σύνολο 14 γενικών διευθύνσεων επιπλέον του συνόλου των ιδιαίτερων γραφείων των επιτρόπων, της Νομικής Υπηρεσίας της Επιτροπής, της Γενικής Γραμματείας, της εσωτερικής δεξαμενής σκέψης της Επιτροπής και της Επιτροπής Ρυθμιστικού Ελέγχου.

Κατόπιν ανάλυσης των αποφάσεων της Επιτροπής, η Διαμεσολαβήτρια ζήτησε περαιτέρω διευκρινίσεις, μεταξύ άλλων, σχετικά με τη συχνότητα απαγόρευσης σε μέλος του προσωπικού να αναλάβει θέση απασχόλησης, όπως προβλέπεται στο άρθρο 16 του κανονισμού υπηρεσιακής κατάστασης και σχετικά με τον τρόπο με τον οποίον η Επιτροπή αντιμετωπίζει τον κίνδυνο πρώην μέλους προσωπικού που ενδέχεται να συμβουλεύει τους νέους του συναδέλφους σχετικά με ζητήματα που αφορούν τον προηγούμενο ρόλο του. Η έρευνα συνεχίστηκε και το 2022.

Η Διαμεσολαβήτρια επίσης κίνησε έρευνες που βασίζονται σε αναφορές σχετικά με τη μεταπήδηση στον ιδιωτικό τομέα. Μια από τις έρευνες αφορούσε τη μετακίνηση ενός Ισπανού αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) σε ισπανική εταιρεία κοινής ωφέλειας που είχε λάβει δάνεια από την τράπεζα. Οι ενδιαφερόμενοι —δύο μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου— διατύπωσαν ανησυχίες σχετικά με κινδύνους σύγκρουσης συμφερόντων και σχετικά με τα μέτρα που προτάθηκαν από την ΕΤΕπ για τον μετριασμό των εν λόγω κινδύνων. Η Διαμεσολαβήτρια επιθεώρησε έγγραφα σχετικά με την απόφαση της ΕΤΕπ να εγκρίνει τη μετακίνηση και κάλεσε την ΕΤΕπ να απαντήσει σε ορισμένες ερωτήσεις.

Άλλη μια έρευνα σχετικά με τη μεταπήδηση στον ιδιωτικό τομέα αφορούσε τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας (ΕΟΑ), ο οποίος ενέκρινε μετακίνηση του πρώην διευθύνοντα συμβούλου του σε θέση στρατηγικού συμβούλου της Airbus, ενός από τους μεγαλύτερους παράγοντες της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας. Η αυτεπάγγελτη έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο ΕΟΑ θα έπρεπε να έχει απαγορεύσει τη μετακίνηση για λόγους σύγκρουσης συμφερόντων. Η Διαμεσολαβήτρια εισηγήθηκε στον ΕΟΑ ότι θα έπρεπε στο μέλλον να απαγορεύει στα υψηλόβαθμα στελέχη της να αναλαμβάνουν θέσεις οι οποίες ενέχουν σαφή σύγκρουση συμφερόντων. Θα έπρεπε επίσης να ορίσει κριτήρια για την απαγόρευση τέτοιου είδους μετακινήσεων και να ενημερώνει όλους τους αιτούντες για ανώτερες θέσεις, σχετικά με τα εν λόγω κριτήρια. Ο ΕΟΑ συμφώνησε να εφαρμόσει τις συστάσεις που αφορούν τη δυνητική απαγόρευση του προσωπικού να αναλαμβάνει ορισμένες θέσεις και την παροχή κατευθυντήριων γραμμών στο προσωπικό σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα εφαρμοστεί ένα τέτοιο μέτρο.

2.2. Πρόσβαση σε έγγραφα

Οι πολίτες της ΕΕ έχουν εκτενή δικαιώματα πρόσβασης σε έγγραφα που τηρούνται από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Ο Διαμεσολαβητής λειτουργεί ως μηχανισμός προσφυγής για όσους αντιμετωπίζουν δυσκολίες όσον αφορά την πρόσβαση στα εν λόγω έγγραφα.

Το 2021 ένας ενδιαφερόμενος που επεδίωκε πρόσβαση σε γραπτά μηνύματα που εστάλησαν από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στον διευθύνοντα σύμβουλο μεγάλης φαρμακευτικής εταιρίας ανέδειξε το ζήτημα της τήρησης αρχείων σε ό,τι αφορά τα γραπτά μηνύματα και την άμεση ανταλλαγή μηνυμάτων που σχετίζονται με την εργασία στο πλαίσιο της διοίκησης της ΕΕ. Η Διαμεσολαβήτρια υπέβαλε ερώτημα στην Επιτροπή σχετικά με την πολιτική της στο συγκεκριμένο ζήτημα και σχετικά με τον τρόπο με τον οποίον αναζήτησε τα γραπτά μηνύματα στα οποία αναφέρθηκε ο ενδιαφερόμενος.

Με αυτοτελή προσφυγή, η Διαμεσολαβήτρια υπέβαλε ερώτημα σε οκτώ θεσμικά όργανα και οργανισμούς της ΕΕ (την Επιτροπή, το Συμβούλιο, το Κοινοβούλιο, τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών Προϊόντων, την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων, τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, τον Frontex και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) σχετικά με τα μέτρα που έχουν θεσπίσει για την τεκμηρίωση όσον αφορά τα γραπτά μηνύματα και την άμεση ανταλλαγή μηνυμάτων που σχετίζονται με την εργασία.

Η Διαμεσολαβήτρια απέκτησε πρόσβαση σε αναφορές εγγράφων σχετικά με πολλά διαφορετικά θεσμικά όργανα και οργανισμούς της ΕΕ.

Κατά της διάρκεια έρευνας σχετικά με την πρόσβαση στις λεπτομέρειες σύμβασης που υπεγράφη μεταξύ της Επιτροπής και μιας φαρμακευτικής εταιρείας, με αντικείμενο την αγορά εμβολίων κατά της COVID-19, η Επιτροπή δημοσίευσε αναδιατυπωμένες εκδόσεις της σύμβασης και παρόμοιων συμβάσεων με άλλες φαρμακευτικές εταιρείες. Στο πλαίσιο έρευνας της Διαμεσολαβήτριας, η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (EIOPA) συμφώνησε ότι στο μέλλον, τα πρακτικά του συμβουλίου εποπτών της θα περιέχουν πληροφορίες σχετικά με τις ψηφοφορίες των μελών του που αφορούν αποφάσεις για τα κανονιστικά πρότυπα.

Η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών, άλλος ένας οργανισμός της ΕΕ με σημαντικές κανονιστικές αρμοδιότητες, συμφώνησε να κοινοποιήσει λεπτομερή στοιχεία σχετικά με τις ψηφοφορίες του συμβουλίου εποπτών της που αφορούν έρευνα σχετικά με παράβαση του δικαίου της Ένωσης από εθνικές αρχές όσον αφορά την εποπτεία δύο συγκεκριμένων τραπεζών.

Σημειώθηκε ικανοποιητική πρόοδος στην έρευνα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίον ο Frontex επεξεργάζεται αιτήματα πρόσβασης του κοινού σε έγγραφα μέσω της διαδικτυακής του πύλης. Οι ενδιαφερόμενοι διατύπωσαν ανησυχίες σχετικά με τη δήλωση του Frontex όσον αφορά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, τις περιόδους διατήρησης των εγγράφων καθώς και τον τρόπο αλληλεπίδρασης της πύλης του Frontex με άλλες διαδικτυακές πύλες. Η έρευνα συνεχίστηκε και το 2022.

Δυστυχώς, η διοίκηση της ΕΕ δεν ακολούθησε σε όλες τις περιπτώσεις τις προτάσεις της Διαμεσολαβήτριας όσον αφορά τις έρευνες σχετικά με την πρόσβαση σε έγγραφα. Η Διαμεσολαβήτρια διαπίστωσε κακοδιοίκηση μετά την άρνηση της Επιτροπής να παραχωρήσει πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με εισαγωγές χρησιμοποιημένου μαγειρικού ελαίου. Η Επιτροπή ανέφερε ότι, ενόσω συλλέγει τα ζητούμενα δεδομένα, δεν προσκομίζει έγγραφα σχετικά με τις πληροφορίες που ζήτησε ο ενδιαφερόμενος και, ως εκ τούτου, αρνήθηκε να ακολουθήσει τη λύση που πρότεινε η Διαμεσολαβήτρια. Η Διαμεσολαβήτρια διαπίστωσε επίσης κακοδιοίκηση κατόπιν της άρνησης της Επιτροπής να κοινοποιήσει έγγραφα σχετικά με την αγορά 1,5 εκατομμυρίου ιατρικών μασκών που δεν πληρούσαν τις απαιτούμενες προδιαγραφές ποιότητας. Η Διαμεσολαβήτρια έλαβε υπόψη της το έντονο δημόσιο ενδιαφέρον για τη δημοσιοποίηση των εν λόγω πληροφοριών.

Το 2018 η Διαμεσολαβήτρια δρομολόγησε ταχεία διαδικασία με σκοπό τη γρήγορη διεκπεραίωση αναφορών σχετικά με την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα. Η διαδικασία αξιολογήθηκε το 2021 σημειώνοντας εξαιρετικά αποτελέσματα στα οποία περιλαμβάνονται:

• σημαντική μείωση στους χρόνους επεξεργασίας
• αύξηση στον αριθμό αναφορών σχετικά με την πρόσβαση στα έγγραφα
• γενική ικανοποίηση των ενδιαφερόμενων μερών όσον αφορά την ταχεία διαδικασία.

2.3. Θέματα δεοντολογίας

Αρκετές από τις έρευνες της Διαμεσολαβήτριας αφορούν τη διασφάλιση της εφαρμογής, από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, των υφιστάμενων κανόνων που εξασφαλίζουν υψηλά δεοντολογικά πρότυπα σε ολόκληρη τη διοίκηση της ΕΕ.

Κατόπιν αναφοράς που υποβλήθηκε από μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Διαμεσολαβήτρια εξέτασε τη σύνθεση του φόρουμ υψηλού επιπέδου για την προτεινόμενη Ένωση Κεφαλαιαγορών της ΕΕ. Η Επιτροπή, για το σχέδιο δράσης της για την Ένωση Κεφαλαιαγορών, έλαβε υπόψη της τις συστάσεις του φόρουμ, στο οποίο συμμετείχαν ανώτερα στελέχη του κλάδου, διεθνείς εμπειρογνώμονες και επιστήμονες. Η Επιτροπή, κατά τη διάρκεια της δικής της αξιολόγησης των αιτούντων που επρόκειτο να οριστούν για να ενεργήσουν με αμεροληψία, διαπίστωσε ότι πέντε από αυτούς είχαν συμφέροντα που διακυβεύουν, ή θα μπορούσε να εκληφθεί ότι διακυβεύουν, την ικανότητά τους να ενεργούν ανεξάρτητα και υπέρ του δημόσιου συμφέροντος. Στη συνέχεια, ωστόσο, δεν ακολούθησε τους δικούς της κανόνες σχετικά με τη διαχείριση των εν λόγω συγκρούσεων συμφερόντων. Η Διαμεσολαβήτρια διαπίστωσε κακοδιοίκηση και πρότεινε ότι σε οποιαδήποτε έκθεση ομάδας εμπειρογνωμόνων θα πρέπει επίσης να προσδιορίζονται τα είδη των μελών της ομάδας εμπειρογνωμόνων.

Δύο οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών υπέβαλαν αναφορές σχετικά με τη συμμετοχή της προέδρου και μιας αντιπροέδρου της Επιτροπής σε βιντεοκλίπ υποστήριξης της προεκλογικής εκστρατείας ενός κροατικού πολιτικού κόμματος. Οι ενδιαφερόμενοι αμφισβήτησαν το αν αυτό συνάδει με τον κώδικα δεοντολογίας για τα μέλη της Επιτροπής. Η Επιτροπή, απαντώντας στην επιστολή της Διαμεσολαβήτριας με την οποία ζητείται η αποσαφήνιση του ζητήματος, δήλωσε ότι προτίθεται να καταρτίσει κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τον τρόπο συμμετοχής των Επιτρόπων στις εθνικές προεκλογικές εκστρατείες.

Κατόπιν έρευνας της Διαμεσολαβήτριας σχετικά με τα έξοδα ταξιδίου που συνδέονται με επίσημο ταξίδι στην Κίνα, το 2021 η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή συμφώνησε να βελτιώσει τη διαφάνεια γύρω από τις δαπάνες και τα επιδόματα των μελών της μέσω της προορατικής δημοσίευσης των εν λόγω πληροφοριών στην ιστοσελίδα της. Οι πρόσθετες πληροφορίες περιλαμβάνουν λεπτομέρειες σχετικά με τους κανόνες που αφορούν την επιστροφή εξόδων και τα επιδόματα, καθώς και πληροφορίες σχετικά με συγκεκριμένες εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στο εξωτερικό και τις συναφείς δαπάνες τους.

Τον Απρίλιο η Επιτροπή ανταποκρίθηκε εποικοδομητικά στις συστάσεις της Διαμεσολαβήτριας, κατόπιν έρευνας σχετικά με την απόφασή της να αναθέσει στην BlackRock Investment Management σύμβαση για την εκπόνηση μελέτης σε τομέα στον οποίον η εταιρεία έχει οικονομικό και ρυθμιστικό συμφέρον. Στην απάντησή της, η Επιτροπή δήλωσε ότι εξετάζει την έκδοση πρόσθετων κατευθυντήριων οδηγιών σχετικά με τις συγκρούσεις συμφερόντων με σκοπό να συνδράμει το προσωπικό της που διαχειρίζεται διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων. Η Επιτροπή επίσης δήλωσε ότι εξετάζει αν θα προτείνει τροποποιήσεις στον δημοσιονομικό κανονισμό —τη νομοθεσία της ΕΕ που διέπει τον τρόπο εκτέλεσης των διαδικασιών δημοσίων συμβάσεων που χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ— με σκοπό να συμπεριλάβει την υποχρέωση των προσφερόντων να αποκαλύψουν δυνητικές συγκρούσεις συμφερόντων. Τα πορίσματα της Διαμεσολαβήτριας υποστηρίχθηκαν από το Κοινοβούλιο, το οποίο κάλεσε την Επιτροπή να επικαιροποιήσει τον δημοσιονομικό κανονισμό με σκοπό την αντιμετώπιση πιθανών συγκρούσεων συμφερόντων για συμβάσεις που σχετίζονται με την πολιτική.

2.4. Θεμελιώδη δικαιώματα

Τον Μάρτιο η Διαμεσολαβήτρια κίνησε αυτεπάγγελτη έρευνα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίον ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) συμμορφώνεται με τις υποχρεώσεις του όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα και διασφαλίζει τη λογοδοσία σε σχέση με τις ενισχυμένες αρμοδιότητές του. Οι εν λόγω ευρύτερες αρμοδιότητες τέθηκαν σε ισχύ το 2019 κατά την έναρξη ισχύος του νέου κανονισμού 2019/1896 για τον Frontex. Η έρευνα αποσκοπεί στην αποσαφήνιση των ζητημάτων που σχετίζονται με τη λογοδοσία των «κοινών επιχειρήσεων» του Frontex, δραστηριοτήτων που σχετίζονται με «επαναπατρισμό» μεταναστών και με την υποστήριξη μεταναστών στο πλαίσιο του ελέγχου στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.

Η έρευνα διενεργήθηκε κατόπιν χωριστής έρευνας της Διαμεσολαβήτριας σχετικά με τον «μηχανισμό αναφορών» του Frontex, στο πλαίσιο της οποίας η Διαμεσολαβήτρια επεσήμανε τις καθυστερήσεις του Frontex όσον αφορά την υλοποίηση των νέων του υποχρεώσεων σχετικά τόσο με τον μηχανισμό όσο και με τον υπεύθυνο θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η ομάδα έρευνας της Διαμεσολαβήτριας εντόπισε επίσης ελλείψεις στον μηχανισμό αναφορών, οι οποίες μπορεί να δυσχεράνουν τη δυνατότητα των φυσικών προσώπων να αναφέρουν εικαζόμενες παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων και να διεκδικήσουν αποκατάσταση. Η Διαμεσολαβήτρια υπέβαλε διάφορες συγκεκριμένες προτάσεις με σκοπό την ενίσχυση της ανεξαρτησίας του μηχανισμού αναφορών και την ενθάρρυνση της χρήσης του από τους πολίτες. Οι εν λόγω προτάσεις περιλάμβαναν ότι η δημόσια ενημέρωση σχετικά με τον μηχανισμό θα πρέπει να διευκρινίζει ότι η υποβολή αναφορών σχετικά με εικαζόμενες παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων δεν θίγει τις αποφάσεις για το άσυλο.

Μια ακόμη βασική έρευνα που συνδέεται με τα θεμελιώδη δικαιώματα επικεντρώνεται στον τρόπο με τον οποίον η Επιτροπή διασφαλίζει ότι οι κροατικές αρχές σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα στο πλαίσιο των επιχειρήσεων διαχείρισης των συνόρων. Η Διεθνής Αμνηστία, ως ενδιαφερόμενη, εξέφρασε αμφιβολίες σχετικά με το αν η Κροατία έχει θεσπίσει «μηχανισμό παρακολούθησης» ώστε να διασφαλίσει ότι οι επιχειρήσεις διαχείρισης των συνόρων συμμορφώνονται πλήρως προς τα θεμελιώδη δικαιώματα και τη νομοθεσία της ΕΕ. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η Κροατία ανακοίνωσε ότι έχει θεσπίσει τον εν λόγω μηχανισμό. Τα συνολικά πορίσματα της Διαμεσολαβήτριας θα δημοσιευτούν στις αρχές του 2022.

Η Διαμεσολαβήτρια κίνησε αυτεπάγγελτη έρευνα με σκοπό να εξετάσει τον τρόπο με τον οποίον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί τη χρήση των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων για την προώθηση του δικαιώματος στην ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με αναπηρία και των ηλικιωμένων. Η Διαμεσολαβήτρια έθεσε σειρά ερωτήσεων προς την Επιτροπή και στη συνέχεια διεξήγαγε στοχευμένη διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη.

Η Διαμεσολαβήτρια χρησιμοποιεί συχνά πρωτοβουλίες συγκέντρωσης πληροφοριών για να εστιάσει την προσοχή σε ένα ζήτημα χωρίς να κινήσει επίσημη έρευνα. Σε μία από αυτές τις πρωτοβουλίες, η Διαμεσολαβήτρια ζήτησε από την Επιτροπή να παράσχει λεπτομερή στοιχεία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίον διασφαλίζει τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα στο πλαίσιο των διεθνών εμπορικών συμφωνιών που υπογράφει η ΕΕ. Η πρωτοβουλία επιδιώκει να εξετάσει πώς χρησιμοποιούνται οι «ρήτρες για τα ανθρώπινα δικαιώματα» στις εν λόγω διεθνείς εμπορικές συμφωνίες, καθώς και να ερευνήσει τον τρόπο με τον οποίον αντιμετωπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα μόλις αρχίσουν να ισχύουν οι εμπορικές συμφωνίες. Το αίτημα για ενημέρωση προήλθε κατόπιν διαφόρων ερευνών της Διαμεσολαβήτριας στον συγκεκριμένο τομέα, συμπεριλαμβανομένης της πιο πρόσφατης έρευνας του 2020 σχετικά με την αδυναμία της Επιτροπής να ολοκληρώσει την επικαιροποιημένη εκτίμηση επιπτώσεων βιωσιμότητας πριν από τη σύναψη της εμπορικής συμφωνίας ΕΕ-Mercosur. Η Διαμεσολαβήτρια, με την απόφαση που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο, διαπίστωσε ότι η Επιτροπή θα έπρεπε να έχει ολοκληρώσει την επικαιροποιημένη εκτίμηση πριν από τη σύναψη της εμπορικής συμφωνίας. Όσον αφορά τις μελλοντικές εμπορικές διαπραγματεύσεις, η Διαμεσολαβήτρια έκανε έκκληση για ολοκλήρωση των εν λόγω εκτιμήσεων πριν από την οριστική συμφωνία.

Ως αποτέλεσμα της ανακοίνωσης της Επιτροπής, τον Απρίλιο, σχετικά με την πρόθεσή της να προτείνει κανόνες για την τεχνητή νοημοσύνη, η Διαμεσολαβήτρια απευθύνθηκε εγγράφως τόσο στην Επιτροπή όσο και στον Ευρωπαίο Επόπτη Προστασίας Δεδομένων (ΕΕΠΔ) με σκοπό την αναζήτηση περαιτέρω πληροφοριών σχετικά με τις ενδεχόμενες επιπτώσεις των προτεινόμενων νέων κανόνων. Στη συνέχεια, η ομάδα έρευνας της Διαμεσολαβήτριας συναντήθηκε με εκπροσώπους της Επιτροπής για να συζητήσει θέματα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίον μπορεί να λειτουργήσουν οι κανόνες για την τεχνητή νοημοσύνη. Τα ζητήματα που τέθηκαν περιλάμβαναν την τρέχουσα χρήση της τεχνητής νοημοσύνης από τη διοίκηση της Επιτροπής και τον τρόπο με τον οποίον θα διασφαλιστεί ότι οι μελλοντικοί κανόνες θα λάβουν υπόψη το δημόσιο συμφέρον.

2.5. Λογοδοσία κατά τη λήψη αποφάσεων

Με βάση το προγενέστερο έργο σχετικά με τη λογοδοσία στη λήψη αποφάσεων της ΕΕ, τον Νοέμβριο η Διαμεσολαβήτρια κίνησε έρευνα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίον η Επιτροπή διασφαλίζει τη διαφάνεια στις επαφές της με ομάδες συμφερόντων της καπνοβιομηχανίας. Η Επιτροπή κλήθηκε να παράσχει, με σκοπό την επιθεώρηση, όλα τα έγγραφα που αφορούν επαφές με ομάδες συμφερόντων της καπνοβιομηχανίας, το 2020 και το 2021, συμπεριλαμβανομένων αιτημάτων πρόσβασης του κοινού σε έγγραφα που αφορούν τις εν λόγω επαφές. Η Διαμεσολαβήτρια ζήτησε επίσης να επιθεωρήσει όλες τις κατευθυντήριες γραμμές που δόθηκαν στο προσωπικό της Επιτροπής.

Η ΕΕ είναι συμβαλλόμενο μέρος της σύμβασης-πλαίσιο για τον έλεγχο του καπνού (FCTC) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), σύμφωνα με την οποία πρέπει να αποτρέψει την καπνοβιομηχανία να έχει αρνητικές επιπτώσεις στις πολιτικές για τη δημόσια υγεία. Αυτό, μεταξύ άλλων, απαιτεί την πλήρη και προορατική διαφάνεια της Επιτροπής όσον αφορά τις συναντήσεις με εκπροσώπους της καπνοβιομηχανίας. Ωστόσο, εκτός από τη ΓΔ SANTE και τη ΓΔ TAXUD, οι υπηρεσίες της Επιτροπής δεν δημοσιοποιούν προορατικά τις λεπτομέρειες των συνεδριάσεων που πραγματοποιούνται κάτω από το επίπεδο των γενικών διευθυντών.

Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων, ως απάντηση στην έρευνα της Διαμεσολαβήτριας για την εξέταση της διαφάνειας όσον αφορά την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19, θέσπισε μέτρα για τη βελτίωση της λογοδοσίας κατά τη λήψη αποφάσεων. Τα εν λόγω μέτρα περιλάμβαναν τη διευκόλυνση του κοινού όσον αφορά την παρακολούθηση της εξέλιξης των επιστημονικών του συμβουλών και την κατανόηση των δεδομένων στα οποία βασίζονται οι επιστημονικές του αξιολογήσεις. Επιπλέον, δεσμεύτηκε για περισσότερη διαφάνεια όσον αφορά τις ανταλλαγές με διεθνείς εταίρους και για βελτίωση της επικοινωνίας του με το ευρύ κοινό.

Η Διαμεσολαβήτρια, στην αξιολόγηση της αντιμετώπισης της πανδημίας από το Συμβούλιο, διαπίστωσε ότι κατά τους αρχικούς μήνες της κρίσης, οι εξ αποστάσεως υπουργικές συνεδριάσεις δεν πληρούσαν τα πρότυπα διαφάνειας που εφαρμόζονται σε συνεδριάσεις του Συμβουλίου με φυσική παρουσία. Ωστόσο, η Διαμεσολαβήτρια επεσήμανε επίσης ότι, κατά τη διάρκεια της εν λόγω περιόδου, κάποιες από τις πρακτικές που υιοθετήθηκαν από το Συμβούλιο βελτίωσαν τη λογοδοσία και, ως εκ τούτου, ζήτησε τη συνέχισή τους. Οι πρακτικές αυτές περιλάμβαναν την ευρύτερη χρήση γραπτών σχολίων πριν από και μετά τις συναντήσεις των εθνικών δημοσίων υπαλλήλων, η οποία συνέβαλε στην εκτενέστερη τεκμηρίωση των συζητήσεων των ομάδων εργασίας.

Για να έχουν οι πολίτες τη δυνατότητα να παρακολουθούν τον τρόπο λήψης αποφάσεων σε επίπεδο ΕΕ, απαιτείται η ύπαρξη αποθετηρίου εγγράφων στο οποίο θα δύνανται να ζητούν πρόσβαση. Τα εν λόγω δημόσια μητρώα εγγράφων προκειμένου να είναι έγκυρα και χρήσιμα θα πρέπει να είναι επικαιροποιημένα και πλήρη. Κατόπιν έρευνας της Διαμεσολαβήτριας, ο οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Επιβολής του Νόμου (Ευρωπόλ) συμφώνησε να βελτιώσει και να επικαιροποιήσει το μητρώο εγγράφων του —συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ειδικής ιστοσελίδας μητρώου— με σκοπό να αυξήσει τη χρησιμότητά του ως εργαλείο για το κοινό.

Η Διαμεσολαβήτρια επίσης εξέτασε το δημόσιο αρχείο εγγράφων του Frontex, κατόπιν αναφοράς για πλημμελή τήρησή του. Η Διαμεσολαβήτρια εξέθεσε σύνολο προτεινόμενων λύσεων για τη βελτίωση του μητρώου τις οποίες ο Frontex συμφώνησε να υλοποιήσει.

Οι προβληματισμοί για τη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων σε περιβαλλοντικά ζητήματα εξακολούθησαν και το 2021 να αποτελούν αντικείμενο αναφορών.

Τον Απρίλιο του 2021 η Διαμεσολαβήτρια κίνησε έρευνα σχετικά με τον ρόλο της Επιτροπής στην αξιολόγηση της βιωσιμότητας των έργων φυσικού αερίου, τα οποία η Ενεργειακή Κοινότητα (στην οποία συμμετέχουν η ΕΕ, χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και του Εύξεινου Πόντου και η Νορβηγία) κατατάσσει στα έργα περιφερειακής σημασίας. Ο ενδιαφερόμενος θεωρεί ότι τα έργα συμπεριλήφθηκαν στον κατάλογο χωρίς προηγουμένως να έχει αξιολογηθεί επαρκώς η βιωσιμότητά τους, καθώς η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε ήταν παρεμφερής με εκείνη που είχε χρησιμοποιηθεί παλαιότερα για την αξιολόγηση των «έργων κοινού ενδιαφέροντος» της ΕΕ, την οποία, έκτοτε, η Επιτροπή έχει κρίνει ως ανεπαρκή.

Κατόπιν αναφοράς ομάδας οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, η Διαμεσολαβήτρια κίνησε έρευνα για τον τρόπο με τον οποίον η Επιτροπή διεξήγαγε δημόσια διαβούλευση σχετικά με την πρωτοβουλία βιώσιμης εταιρικής διακυβέρνησης, η οποία έχει στόχο να ενθαρρύνει τις εταιρείες ώστε να διαχειρίζονται αποτελεσματικότερα τα ζητήματα βιωσιμότητας που αφορούν τις λειτουργίες τους. Οι ενδιαφερόμενοι ισχυρίστηκαν ότι, στην έκθεση των αποτελεσμάτων της διαβούλευσης, η Επιτροπή δεν έλαβε δεόντως υπόψη τις απόψεις όλων των συμμετεχόντων της διαβούλευσης.

Τον Ιούνιο, η Διαμεσολαβήτρια παρέθεσε προκαταρκτικά πορίσματα στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) σχετικά με τη διαφάνεια των περιβαλλοντικών πληροφοριών όσον αφορά τα έργα τα οποία χρηματοδοτεί είτε άμεσα είτε έμμεσα.

Η Διαμεσολαβήτρια πρότεινε στην ΕΤΕπ να δημοσιοποιήσει πολύ πιο λεπτομερή στοιχεία σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των έργων που χρηματοδοτεί. Η Διαμεσολαβήτρια ζήτησε από την ΕΤΕπ να δημοσιεύσει τα πρωτότυπα έγγραφα που περιέχουν τα δεδομένα καθώς και τις τεχνικές παραδοχές και τους υπολογισμούς που χρησιμοποιήθηκαν κατά την αξιολόγηση των έργων. Όσον αφορά τα έργα με σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, η Διαμεσολαβήτρια πρότεινε στην ΕΤΕπ να δώσει προτεραιότητα στην ενισχυμένη προορατική διαφάνεια με σκοπό την ταχεία δημοσίευση των εκθέσεων παρακολούθησης των έργων που βρίσκονται σε εξέλιξη.

Είναι σαφές ότι πρόκειται να υπάρξει υψηλό δημόσιο συμφέρον ως προς τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας —κονδύλια που έχουν στόχο να βοηθήσουν την ΕΕ να ανακάμψει από την πανδημία και να αντιμετωπίσει προκλήσεις όπως η κλιματική κρίση. Για τον σκοπό αυτό, η Διαμεσολαβήτρια απευθύνθηκε γραπτώς στην Επιτροπή ζητώντας της να προβλέψει το έντονο ενδιαφέρον σχετικά με τις διαπραγματεύσεις της με τα κράτη μέλη όσον αφορά τα σχέδια τους για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα. Η Διαμεσολαβήτρια, επισημαίνοντας το ενδεχόμενο αιτημάτων πρόσβασης σε έγγραφα σχετικά με το εν λόγω ζήτημα, πρότεινε στην Επιτροπή να παρέχει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα συναφή έγγραφα που τηρεί.

3. Αναθεωρημένο καταστατικό του Διαμεσολαβητή

Τον Ιούνιο του 2021 το Κοινοβούλιο ενέκρινε με ευρύτατη πλειοψηφία —602 από τους 692 ψηφίσαντες— την αναθεώρηση του καταστατικού του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή. Το εν λόγω νέο καταστατικό κωδικοποιεί πολλές από τις επιτυχημένες πρακτικές εργασίας κατά τα τελευταία έτη. Η Διαμεσολαβήτρια θα έχει τη δυνατότητα να κινεί αυτεπάγγελτες έρευνες όποτε τις κρίνει αιτιολογημένες, σύμφωνα με τη συνθήκη. Η ευρύτατη αποδοχή του νέου καταστατικού μπορεί να εκληφθεί ως επικύρωση του έργου του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή όσον αφορά τον χειρισμό των αναφορών των πολιτών και τη διεξαγωγή ερευνών.

Λαμβάνει υπόψη τη νέα νομική βάση της Συνθήκης της Λισαβόνας και αποτελεί κανονισμό του Κοινοβουλίου και όχι απόφαση. Το καταστατικό ήταν η πρώτη νομοθετική πράξη στο πλαίσιο της Συνθήκης της Λισαβόνας που βασίζεται στο δικαίωμα πρωτοβουλίας του Κοινοβουλίου. Το αναθεωρημένο καταστατικό παρέχει ενισχυμένο νομικό πλαίσιο για τον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή και εισάγει νέες εγγυήσεις που διασφαλίζουν περαιτέρω την ανεξαρτησία του, συμπεριλαμβανομένου του επαρκούς προϋπολογισμού για την υποστήριξη των δραστηριοτήτων του Γραφείου. Θεσπίζεται νέα διετής περίοδος αναμονής για τους πολιτικούς, συμπεριλαμβανομένων των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που επιθυμούν να θέσουν υποψηφιότητα για την εκλογή του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή. Με τον τρόπο αυτό προστατεύεται η ανεξαρτησία του Γραφείου, η οποία κρίνεται καταλυτική για τον ρόλο που του επιφυλάσσει η Συνθήκη.

Το αναθεωρημένο καταστατικό διατηρεί τις ισχυρές αρμοδιότητες έρευνας της Διαμεσολαβήτριας, ορίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι τα θεσμικά όργανα πρέπει να παρέχουν στον Διαμεσολαβητή όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για τις έρευνες που αναλαμβάνει. Κατά περίπτωση, στο πλαίσιο έρευνας, ενδέχεται να πραγματοποιηθεί ακρόαση με τη Διαμεσολαβήτρια ενώπιον του Κοινοβουλίου, με δική της πρωτοβουλία ή κατόπιν αιτήματος του Κοινοβουλίου.

Επί του παρόντος, το Γραφείο επικαιροποιεί τις εκτελεστικές διατάξεις του καταστατικού οι οποίες περιγράφουν λεπτομερώς τις διαδικασίες λειτουργίας της.

4. 20 χρόνια εφαρμογής του κανονισμού 1049/2001

Η διαφάνεια και η πρόσβαση στα έγγραφα αποτελούσαν ανέκαθεν προτεραιότητα για τον Διαμεσολαβητή και αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τέταρτο των ερευνών που αναλαμβάνει το Γραφείο. Ο Διαμεσολαβητής λειτουργεί ως μηχανισμός προσφυγής σε όσους έχει απαγορευτεί η πρόσβαση σε έγγραφα της ΕΕ, γεγονός το οποίο παρέχει στο Γραφείο σημαντική εμπειρογνωσία ως προς τον τρόπο με τον οποίον το εν λόγω θεμελιώδες δικαίωμα εφαρμόζεται στην πράξη από τη διοίκηση της ΕΕ.

Το 2021 συμπληρώθηκαν 20 χρόνια από την έναρξη ισχύος του «νόμου περί διαφάνειας» της ΕΕ (κανονισμός 1049/2021), ο οποίος συγκεκριμενοποίησε το δικαίωμα πρόσβασης του κοινού σε έγγραφα της ΕΕ και αύξησε σημαντικά τη λογοδοσία της διοίκησης της ΕΕ. Παράλληλα, η Διαμεσολαβήτρια, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, ανέδειξε την πρόσβαση σε έγγραφα σε ζήτημα ειδικής εστίασης για το Γραφείο.

Αυτό κορυφώθηκε με τη διοργάνωση δημόσιας διάσκεψης, στις 15 Νοεμβρίου στις Βρυξέλλες —Πρόσβαση σε έγγραφα της ΕΕ: επόμενα βήματα Η διάσκεψη, η οποία πραγματοποιήθηκε σε «υβριδική» μορφή, αποτελούνταν από δύο σκέλη: την ομάδα υψηλού επιπέδου με αντικείμενο μελέτης το μέλλον των κανόνων σχετικά με την πρόσβαση σε έγγραφα και την ομάδα εμπειρογνωμόνων για τη διερεύνηση των εμπειριών των πολιτών που ζητούν πρόσβαση σε έγγραφα.

Στην ομάδα υψηλού επιπέδου η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια Emily O’Reilly πλαισιώθηκε από τη Věra Jourová, αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα Αξιών και Διαφάνειας, τη Heidi Hautala, αντιπρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τον Reijo Kemppinen, Γενικό Διευθυντή Επικοινωνίας και Πληροφοριών της Γενικής Γραμματείας του Συμβουλίου. Για να προετοιμάσει τη διάσκεψη, η Διαμεσολαβήτρια, διενήργησε έρευνα ad hoc σχετικά με την εμπειρία ορισμένων ενδιαφερόμενων μερών όσον αφορά το αίτημά τους για πρόσβαση σε έγγραφα.

Νωρίτερα το ίδιο έτος η Διαμεσολαβήτρια ανέλαβε πρωτοβουλία με σκοπό τη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίον τα θεσμικά και λοιπά όργανα της ΕΕ, οι υπηρεσίες και οι οργανισμοί ενημερώνουν το κοινό για το δικαίωμα της πρόσβασής του σε έγγραφα. Η πρωτοβουλία οδήγησε στη σύνταξη οδηγού για τα θεσμικά όργανα της ΕΕ σχετικά με τις πολιτικές και τις πρακτικές που θα πρέπει να εφαρμόζουν ώστε να διασφαλίζεται η άσκηση του δικαιώματος της πρόσβασης του κοινού, ο οποίος εκδόθηκε την ίδια ημέρα με τη διάσκεψη (15 Νοεμβρίου).

Ένα βασικό ζήτημα που τέθηκε κατά τη διάρκεια της διάσκεψης αλλά και μέσω αναφορών, αφορά τον τρόπο με τον οποίον η διοίκηση της ΕΕ διαχειρίζεται τα γραπτά μηνύματα και την άμεση ανταλλαγή μηνυμάτων καθώς και άλλες νέες τεχνολογίες στο πλαίσιο των υποχρεώσεών της για διαφάνεια. Τον Ιούλιο η Διαμεσολαβήτρια δρομολόγησε στρατηγική πρωτοβουλία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίον η διοίκηση τηρεί αρχεία σε ό,τι αφορά τα γραπτά μηνύματα και την άμεση ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ των μελών του προσωπικού στο πλαίσιο του επαγγέλματός τους. Η πρωτοβουλία αποσκοπεί στην καταγραφή της προόδου όσον αφορά τους ισχύοντες κανόνες και τις τρέχουσες πρακτικές σχετικά με την τήρηση αρχείων των εν λόγω μηνυμάτων, με σκοπό τον εντοπισμό καλών πρακτικών στο πλαίσιο της διοίκησης της ΕΕ.

5. Βραβείο χρηστής διοίκησης

Το βραβείο χρηστής διοίκησης 2021 του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή τίμησε τις τεράστιες προσπάθειες που καταβλήθηκαν με σκοπό τον επαναπατρισμό των άνω του μισού εκατομμυρίου πολιτών που, εξαιτίας της πανδημίας, αναγκάστηκαν να παραμείνουν στο εξωτερικό.

Τα έργα που βραβεύτηκαν υλοποιήθηκαν από κοινού από το προσωπικό της Γενικής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής Προστασίας και Επιχειρήσεων Ανθρωπιστικής Βοήθειας (ΓΔ ECHO) και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ).

Οι νικητές του συνολικού βραβείου καθώς και οι νικητές των βραβείων στις διάφορες κατηγορίες ανακοινώθηκαν τον Ιούνιο, κατά τη διάρκεια διαδικτυακής τελετής, η οποία ξεκίνησε με βιντεοσκοπημένη ομιλία της προέδρου της Επιτροπής Ursula von der Leyen.

Όσον αφορά τις επιπτώσεις της COVID-19 τόσο ως προς το εσωτερικό όσο και το εξωτερικό έργο της διοίκησης της ΕΕ, η Διαμεσολαβήτρια Emily O’Reilly επεσήμανε ότι «πολλά από τα έργα που υποβλήθηκαν καταδεικνύουν τις μεγάλες προσπάθειες που κατέβαλε το προσωπικό της ΕΕ για να βοηθήσει τους πολίτες κατά τη διάρκεια της πανδημίας».

Τον Σεπτέμβριο στο Citizen’s Garden στις Βρυξέλλες πραγματοποιήθηκε ετεροχρονισμένα σύντομη τελετή κατά την οποία τα βραβεία παραδόθηκαν διά ζώσης.

Το διετές βραβείο —που θεσπίστηκε το 2017 από την Emily O’Reilly— αναγνωρίζει δράσεις της δημόσιας διοίκησης της ΕΕ που έχουν ορατές και άμεσες θετικές επιπτώσεις στη ζωή των ανθρώπων σε ολόκληρη την Ευρώπη και πέρα από αυτή. Απονεμήθηκαν επίσης βραβεία σε τέσσερις κατηγορίες.

Οι υποψηφιότητες αξιολογήθηκαν από ανεξάρτητη συμβουλευτική επιτροπή και οι νικητές επελέγησαν από τη Διαμεσολαβήτρια.

6. Αναφορές και έρευνες: πώς βοηθάμε το κοινό

Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής βοηθά ανθρώπους, επιχειρήσεις και οργανώσεις που αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη διοίκηση της ΕΕ εξετάζοντας τις αναφορές που υποβάλλουν, αλλά και επιδιώκοντας την προώθηση ορθών διοικητικών πρακτικών μέσω της προορατικής εξέτασης ευρύτερων συστημικών ζητημάτων που σχετίζονται με τη λειτουργία των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.

Η Διαμεσολαβήτρια επιδιώκει διαρκώς τη βελτίωση των εσωτερικών διαδικασιών με σκοπό να διασφαλίσει ότι το Γραφείο διαχειρίζεται τις έρευνες με τον αποτελεσματικότερο τρόπο και ότι οι ενδιαφερόμενοι εξυπηρετούνται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Για τον σκοπό αυτόν, η βελτιωμένη Διεύθυνση Ερευνών, η οποία συστήθηκε το 2020, έχει σημειώσει περαιτέρω πρόοδο. Η βελτίωση συνίσταται, μεταξύ άλλων, στη ανάπτυξη της εμπειρογνωσίας και των βέλτιστων πρακτικών μέσω ομάδων θεματικών ερευνών, γεγονός που συνέτεινε στην περαιτέρω βελτίωση της συνοχής και της αποτελεσματικότητας των ερευνών του Διαμεσολαβητή.

Ενώ οι υβριδικές διαδικασίες εργασίας διατηρήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια του 2021, το επιγραμμικό σύστημα αναφορών του Διαμεσολαβητή εξασφάλισε τη συνέχεια στον βασικό αυτόν τομέα του έργου του Γραφείου. Σε σύγκριση με το 2020, σημειώθηκε αύξηση στον αριθμό των αναφορών τις οποίες διαχειρίστηκε το Γραφείο.

Εισήχθησαν περαιτέρω βελτιώσεις όσον αφορά τον τρόπο παρουσίασης και δημοσίευσης στο διαδίκτυο των ερευνών του Διαμεσολαβητή, με σκοπό τη διευκόλυνση της παρακολούθησης από το κοινό, του έργου του Γραφείου. Η νέα ενότητα του δικτυακού τόπου «Σημαντικότερες έρευνες» επικεντρώνεται στις έρευνες ευρύτερου δημοσίου συμφέροντος που αναλαμβάνει ο Διαμεσολαβητής. Δημιουργήθηκε νέα ενότητα που καλύπτει το έργο του Διαμεσολαβητή σχετικά με την πρόσβαση του κοινού σε έγγραφα. Βελτιώθηκε επίσης η λειτουργία της αναζήτησης στον δικτυακό τόπο.

Η πολυμορφία που χαρακτηρίζει την ομάδα των αρμόδιων υπαλλήλων για την εξέταση υποθέσεων και ο δικτυακός τόπος του Διαμεσολαβητή αντικατοπτρίζουν τη δέσμευσή του να επικοινωνεί με όσους ζητούν τη συνδρομή του και στις 24 επίσημες γλώσσες της ΕΕ.

Ενώ ο Διαμεσολαβητής δεν είναι πάντα σε θέση να ερευνά όλες τις αναφορές που λαμβάνει, το Γραφείο προσπαθεί παρά ταύτα να βοηθά όλους όσοι χρειάζονται βοήθεια, π.χ. παρέχοντας συμβουλές σχετικά με άλλες δυνατότητες προσφυγής.

6.1. Είδος και προέλευση των αναφορών

6.1.1. Επισκόπηση αναφορών και στρατηγικών ερευνών

Η Διαμεσολαβήτρια μπορεί να κινήσει έρευνα μόνο για αναφορές που εμπίπτουν στο πεδίο αρμοδιοτήτων της και πληρούν τα απαιτούμενα «κριτήρια παραδεκτού», όπως η προηγούμενη προσπάθεια απευθείας επίλυσης του ζητήματος με το οικείο θεσμικό όργανο. Η νέα οργανωτική δομή έχει βελτιώσει ακόμη περισσότερο τον τρόπο με τον οποίον ο Διαμεσολαβητής εξετάζει τις αναφορές, με περαιτέρω μείωση του χρόνου που απαιτείται για τη διαχείριση των αναφορών και την ολοκλήρωση των ερευνών.

Τα θέματα που αποτελούν το αντικείμενο των εργασιών του Γραφείου προκύπτουν από το πεδίο αρμοδιοτήτων του Διαμεσολαβητή και από τις παραληφθείσες αναφορές, οι οποίες αποτελούν τη βάση για την πλειονότητα των υποθέσεων. Το 2021 συμπληρώθηκαν 20 χρόνια από την έναρξη ισχύος του «νόμου περί διαφάνειας» της ΕΕ (κανονισμός 1049/2021). Παράλληλα, η Διαμεσολαβήτρια, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, ανέδειξε την πρόσβαση σε έγγραφα σε ζήτημα ειδικής εστίασης για το Γραφείο. Όπως και τα προηγούμενα έτη, η διαφάνεια εξακολουθεί να αποτελεί το κύριο θέμα των αναφορών και την προτεραιότητα των στρατηγικών εργασιών του Διαμεσολαβητή.

Πέραν του βασικού έργου που σχετίζεται με τις αναφορές, ο Διαμεσολαβητής αναλαμβάνει επίσης ευρύτερες στρατηγικές έρευνες και πρωτοβουλίες σχετικά με συστημικά ζητήματα στο πλαίσιο της λειτουργίας των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Σε ευθυγράμμιση με τη στρατηγική «Με ορίζοντα το 2024», το 2021 σημειώθηκε αύξηση στις στρατηγικές εργασίες του Διαμεσολαβητή, μέσω του μεγαλύτερου αριθμού των αναφορών και των πρωτοβουλιών που δρομολογήθηκαν σε ευρύ φάσμα θεμάτων.

6.1.2. Αναφορές που δεν εμπίπτουν στο πεδίο αρμοδιοτήτων του Διαμεσολαβητή

Το 2021 η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια διεκπεραίωσε περισσότερες από 1 400 αναφορές που δεν ενέπιπταν στο πεδίο αρμοδιοτήτων της, κυρίως διότι δεν σχετίζονταν με ενέργειες της διοίκησης της ΕΕ. Πάνω από το 40 % των εν λόγω αναφορών προήλθαν από την Ισπανία, την Πολωνία και τη Γερμανία.

Ως επί το πλείστον, οι πολίτες απευθύνθηκαν στον Διαμεσολαβητή για ζητήματα που αφορούν την υγειονομική περίθαλψη, την ίση μεταχείριση ή τις διακρίσεις, την προστασία του καταναλωτή καθώς και αναφορές για την πανδημία COVID-19. Οι εν λόγω αναφορές εκτός πεδίου αρμοδιοτήτων αφορούσαν, κατά κύριο λόγο, προβλήματα που αντιμετώπιζαν πολίτες με εθνικούς, περιφερειακούς ή τοπικούς δημόσιους οργανισμούς καθώς και με εθνικά ή διεθνή δικαστήρια (όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου). Καταγράφηκε επίσης σημαντικός αριθμός αναφορών που αφορούσαν τον ιδιωτικό τομέα. Άλλες αναφορές εκτός πεδίου αρμοδιοτήτων συνδέονταν με το πολιτικό ή νομοθετικό έργο των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.

Η Διαμεσολαβήτρια απάντησε σε όλους όσοι ζήτησαν τη βοήθειά της στη γλώσσα στην οποία υπέβαλαν την αναφορά τους. Οι εν λόγω απαντήσεις αποσαφήνιζαν το πεδίο αρμοδιοτήτων της Διαμεσολαβήτριας και στον βαθμό του εφικτού, συμβούλευαν τους ενδιαφερόμενους να απευθυνθούν σε άλλους φορείς που θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Με τη σύμφωνη γνώμη του ενδιαφερόμενου, η Διαμεσολαβήτρια διαβίβασε επίσης αναφορές σε μέλη του Ευρωπαϊκού Δικτύου Διαμεσολαβητών (ENO).

Στους ενδιαφερόμενους που εξέφραζαν δυσαρέσκεια για συγκεκριμένη νομοθεσία της ΕΕ, η Διαμεσολαβήτρια, κατά κανόνα συνιστούσε να απευθύνονται στην Επιτροπή Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι ενδιαφερόμενοι που έθιξαν άλλα ζητήματα, μεταξύ άλλων σχετικά με την εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ, παραπέμφθηκαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε εθνικούς ή περιφερειακούς διαμεσολαβητές ή σε δίκτυα της ΕΕ, όπως το Europe Direct και το SOLVIT.

6.2. Ποιους αφορούσαν οι αναφορές;

6.3. Tι αφορούσαν οι αναφορές;

6.4. Τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν

6.5. Αντίκτυπος και επιτεύγματα

Ένας από τους απώτερους στόχους της Ευρωπαίας Διαμεσολαβήτριας είναι να επιτυγχάνει ουσιαστικές βελτιώσεις για τους ενδιαφερόμενους και τους πολίτες έναντι της διοίκησης της ΕΕ. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, η Διαμεσολαβήτρια υποβάλλει προτάσεις με τη μορφή λύσεων, συστάσεων και εισηγήσεων. Η Διαμεσολαβήτρια μπορεί επίσης να προωθήσει τη βελτίωση μέσω στρατηγικών πρωτοβουλιών που δεν είναι επίσημες έρευνες. Μπορεί επίσης να ωθήσει ένα θεσμικό όργανο να διευθετήσει ένα ζήτημα πριν ακόμη τη διατύπωση επίσημης προτεινόμενης λύσης ή σύστασης.

6.5.1. Ποσοστό αποδοχής

Ως ποσοστό αποδοχής ορίζεται το ποσοστό των περιπτώσεων θετικών απαντήσεων προς τον συνολικό αριθμό των προτάσεων (λύσεις, συστάσεις και εισηγήσεις) της Διαμεσολαβήτριας. Δεδομένου του ότι η Διαμεσολαβήτρια δίνει στα θεσμικά όργανα χρονικό περιθώριο έως έξι μηνών για να ανταποκριθούν στις εισηγήσεις της στο πλαίσιο των αποφάσεων που ελήφθησαν κατά την περάτωση των ερευνών, το ποσοστό αποδοχής για το 2021 καλύπτει υποθέσεις που περατώθηκαν το 2020.

Το 2020 τα θεσμικά όργανα της ΕΕ συνεργάστηκαν ικανοποιητικά με τη Διαμεσολαβήτρια στο 81 % των περιπτώσεων. Το εν λόγω ποσοστό αντανακλά τη βελτίωση σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος (έως το 2020 η έκθεση με τίτλο Putting it Right? αποτύπωνε τον τρόπο με τον οποίον τα θεσμικά όργανα της ΕΕ ανταποκρίνονταν στις υποθέσεις του Διαμεσολαβητή οι οποίες περατώθηκαν το προηγούμενο έτος. Κατόπιν της έγκρισης, το 2021, του νέου καταστατικού του Διαμεσολαβητή, η εν λόγω αξιολόγηση πλέον περιλαμβάνεται στην ετήσια έκθεση.).

Συνολικά, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ ανταποκρίθηκαν θετικά σε 29 από τις 36 προτάσεις της Διαμεσολαβήτριας προς διόρθωση ή βελτίωση των διοικητικών τους πρακτικών. Από τα 12 θεσμικά όργανα στα οποία η Διαμεσολαβήτρια υπέβαλε προτάσεις, τα δέκα συμμορφώθηκαν πλήρως προς το σύνολο των λύσεων, εισηγήσεων και συστάσεων. Όσον αφορά τα δύο υπολειπόμενα θεσμικά όργανα, η Επιτροπή συμμορφώθηκε με 16 από τις 22 προτάσεις που υπέβαλε η Διαμεσολαβήτρια ενώ το Συμβούλιο συμμορφώθηκε με μία από τις δύο προτάσεις που υπέβαλε η Διαμεσολαβήτρια.

6.5.2. Ευρύτερος αντίκτυπος

Το ποσοστό αποδοχής αποτυπώνει, σε δεδομένη χρονική στιγμή, την ανταπόκριση των θεσμικών οργάνων σε προτάσεις χωρίς να αποτυπώνει πλήρως τον διαχρονικό αντίκτυπο του έργου του Διαμεσολαβητή.

Η διεξαγωγή των ερευνών του Διαμεσολαβητή μπορεί να επιστήσει την προσοχή σε συστημικά ζητήματα, με αποτέλεσμα οι θετικές αλλαγές που επιφέρει να μην αντανακλώνται πάντοτε στα ετήσια αριθμητικά στοιχεία.

Ένα καλό παράδειγμα αποτελεί η έρευνα της Διαμεσολαβήτριας σχετικά με εταιρική χορηγία προς τις προεδρίες του Συμβουλίου της ΕΕ. Ανταποκρινόμενο στα πορίσματα της Διαμεσολαβήτριας, το Συμβούλιο εν τέλει συμφώνησε να καταρτίσει κατευθυντήριες οδηγίες για τα κράτη μέλη στο πλαίσιο των εξαμηνιαίων προεδριών τους. Η έρευνα είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της διαφάνειας γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα καθώς τα κράτη μέλη, στο πλαίσιο των προεδριών τους, ξεκίνησαν να αναφέρουν τις εταιρικές χορηγίες τους στον επίσημο δικτυακό τόπο της εκάστοτε προεδρίας, επιτρέποντας έτσι στο Κοινοβούλιο και στα μέσα ενημέρωσης να παρακολουθούν το ζήτημα.

Ο αντίκτυπος μπορεί επίσης να επιτευχθεί μέσω της εντατικοποίησης της συζήτησης γύρω από ένα θέμα. Το έργο του Διαμεσολαβητή σε συνδυασμό με αυτό του Κοινοβουλίου και πολλών άλλων μπορεί να έχει σημαντικό «αποτρεπτικό αποτέλεσμα». Τα θεσμικά όργανα γνωρίζουν ότι οι ενέργειες της διοίκησης που δεν πληρούν τα υψηλά πρότυπα που προσδοκά το κοινό ενδέχεται να αποτελέσουν το έναυσμα για έρευνα του Διαμεσολαβητή ή για ευρύτερο δημόσιο έλεγχο.

Ως συγκεκριμένο παράδειγμα αναφέρεται το ζήτημα της συμμετοχής των μελών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε εθνικές προεκλογικές εκστρατείες. Η Διαμεσολαβήτρια έλαβε δύο αναφορές σχετικά με τη συμμετοχή της προέδρου της Επιτροπής καθώς και μιας αντιπροέδρου της Επιτροπής σε βιντεοκλίπ υποστήριξης της προεκλογικής εκστρατείας ενός κροατικού πολιτικού κόμματος. Παρόλο που η Διαμεσολαβήτρια δεν θεώρησε ότι συντρέχουν λόγοι για τη δρομολόγηση έρευνας, ζήτησε από την Επιτροπή να αποσαφηνίσει τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζεται ο κώδικας δεοντολογίας στο πλαίσιο των προεκλογικών εκστρατειών. Στην απάντησή της η Επιτροπή ανακοίνωσε την κατάρτιση νέων κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με τον τρόπο συμμετοχής των Επιτρόπων στις εθνικές εκλογές.

7. Επικοινωνία και συνεργασία

7.1. Επικοινωνία

Το Γραφείο συνέχισε τις προσπάθειες προώθησης του έργου του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή στο ευρύτερο δυνατό κοινό. Χρησιμοποιήθηκε στοχευμένη και καινοτόμα επικοινωνία με σκοπό την ευαισθητοποίηση του κοινού όσον αφορά συγκεκριμένες έρευνες αλλά και γενικά ζητήματα, όπως η διαφάνεια και η δεοντολογία, καθώς επίσης και σχετικά με τον ρόλο του Διαμεσολαβητή στην προώθηση υψηλών προτύπων λογοδοσίας στην διοίκηση της ΕΕ.

Ο δικτυακός τόπος συνέχισε να εξελίσσεται ως δυναμικός κόμβος περιεχομένου για το έργο της Διαμεσολαβήτριας, διευκολύνοντας, στον μέγιστο βαθμό, το κοινό να αναζητήσει σχετικές έρευνες, να ενημερωθεί για τις πιο πρόσφατες ειδήσεις καθώς και για εξηγήσεις σε σημαντικά ζητήματα.

Η νέα ενότητα του δικτυακού τόπου για τις σημαντικότερες έρευνες εστιάζει στις έρευνες ευρύτερου δημοσίου συμφέροντος που αναλαμβάνει ο Διαμεσολαβητής. Οι έρευνες κατατάσσονται με βάση τις πιο πρόσφατες επικαιροποιήσεις και χρησιμοποιούνται σύντομες σελίδες υποθέσεων με σύντομη περιγραφική επισκόπηση ως εισαγωγή για όσους αναζητούν πληροφορίες γύρω από μια έρευνα. Η λειτουργία της αναζήτησης στον δικτυακό τόπο έχει βελτιωθεί διευκολύνοντας τους επισκέπτες να εντοπίσουν τα έγγραφα που αναζητούν.

Στον δικτυακό τόπο του Διαμεσολαβητή εισήχθησαν νέες ενότητες, οι οποίες καλύπτουν το έργο του Γραφείου σχετικά με την πρόσβαση του κοινού σε έγγραφα της ΕΕ καθώς και τρόπους πρόσβασης στα έγγραφα του Διαμεσολαβητή. Η εστίαση στην πρόσβαση σε έγγραφα συμπληρώθηκε με μια ενημερωτική εκστρατεία καθώς και μια κυλιόμενη διαδικτυακή παρουσίαση και ένα σύντομο επεξηγηματικό βίντεο.

Για πρώτη φορά, η ετήσια έκθεση του Διαμεσολαβητή για το 2020 παρουσιάστηκε σε μορφή διαδικτυακής παρουσίασης, η οποία ανέδειξε τους βασικούς τομείς του έργου του Γραφείου και τους τομείς στους οποίους το έργο του Διαμεσολαβητή είχε τον μεγαλύτερο αντίκτυπο.

Τον Μάιο, κατά τη διάρκεια της ετήσιας συνέντευξης Τύπου, η Διαμεσολαβήτρια παρουσίασε το έργο του Γραφείου. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου, η Διαμεσολαβήτρια ανακοίνωσε την έναρξη ευρείας έρευνας σχετικά με τον τρόπο με τον οποίον η Επιτροπή χειρίζεται τη μεταπήδηση από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα (βλ. ανωτέρω) και παρουσίασε τις σημαντικότερες έρευνες που βρίσκονται σε εξέλιξη ή έχουν πρόσφατα περατωθεί.

Με σκοπό την ενημέρωση σχετικά με τους νικητές του βραβείου Χρηστής Διοίκησης και την ενθάρρυνση της ανταλλαγής καλών ιδεών και πρακτικών, δρομολογήθηκε εκστρατεία για την τελετή απονομής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνοδευόμενη από χωριστή οπτική απεικόνιση των βραβευμένων έργων.

Η Διαμεσολαβήτρια συμμετείχε στην Ευρωπαϊκή Εκδήλωση για τη Νεολαία (EYE2021), η οποία διοργανώθηκε στις 8 Οκτωβρίου στο Στρασβούργο, στο πλαίσιο της διαδικασίας διαβούλευσης για τη Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης. Κατά τη διάρκεια συζήτησης που συντονίστηκε από τη συγγραφέα και ακτιβίστρια Nini Tsiklauri, η Διαμεσολαβήτρια απάντησε σε ερωτήματα που έθεσαν οι νέοι σχετικά με το έργο του Γραφείου, καθώς και σχετικά με ζητήματα όπως η διαφάνεια, η δημοκρατία και το μέλλον της ΕΕ.

Το 2021, ομοίως με το προηγούμενο έτος, μεταξύ των λογαριασμών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυτός του Instagram σημείωσε την ταχύτερη ανάπτυξη (το κοινό αυξήθηκε κατά 46 %, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 1 195 νέους ακόλουθους). Στο LinkedIn, ο αριθμός των ακολούθων αυξήθηκε κατά 24 % (+ 1 148), ενώ στο Twitter, όπου η Διαμεσολαβήτρια διατηρεί το μεγαλύτερο κοινό μεταξύ όλων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τον Δεκέμβριο του 2021 ο αριθμός των ακολούθων ανήλθε σε 31 300, αριθμός που αντιπροσωπεύει αύξηση κατά 7% (+ 2 140).

Τέλος, η Διαμεσολαβήτρια και τα μέλη του προσωπικού συνέχισαν τις δραστηριότητες προβολής του Γραφείου με συνεντεύξεις στον Τύπο, εισηγήσεις σε σημαντικά ακαδημαϊκά και νομικά συνέδρια και παρουσιάσεις σε ομάδες επισκεπτών.

7.2. Σχέσεις με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ

7.2.1. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Οι εξαιρετικές σχέσεις μεταξύ της Διαμεσολαβήτριας Emily O'Reilly και του Κοινοβουλίου εξακολούθησαν να ενισχύονται και το 2021. Στις αρχές του έτους, η Διαμεσολαβήτρια πραγματοποίησε ομιλία ενώπιον της ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και κατά τη διάρκεια του έτους η ίδια και μέλη του προσωπικού του Γραφείου συμμετείχαν σε συνεδριάσεις επιτροπών με σκοπό την παρουσίαση του έργου του Διαμεσολαβητή όσον αφορά ειδικότερες έρευνες. Η Διαμεσολαβήτρια πραγματοποίησε τακτικές συναντήσεις με μέλη του Κοινοβουλίου από όλο το πολιτικό φάσμα, είτε μέσω τηλεδιάσκεψης είτε διά ζώσης, στις Βρυξέλλες και στο Στρασβούργο. Λόγω της πανδημίας, η παράδοση της ετήσιας έκθεσης της Διαμεσολαβήτριας για το 2020 προς τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έγινε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στις 6 Σεπτεμβρίου 2021.

7.2.2. Επιτροπή Αναφορών

Η Επιτροπή Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ανήκει στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαμεσολαβητών και είναι η κοινοβουλευτική επιτροπή που είναι υπεύθυνη για τις σχέσεις με τον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή. Για την ενίσχυση της δημοκρατικής λογοδοσίας των θεσμικών οργάνων της ΕΕ είναι σημαντική η στενή συνεργασία μεταξύ των δύο οργανισμών. Κατά τη διάρκεια του έτους, η Διαμεσολαβήτρια έλαβε πλήρη υποστήριξη για το έργο της από την Επιτροπή και την πρόεδρο, Dolors Montserrat, με την οποία πραγματοποίησε τακτικές συναντήσεις. Η Διαμεσολαβήτρια και το προσωπικό του Γραφείου συμμετείχαν σε συνεδριάσεις της Επιτροπής που αφορούσαν θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Επίσης, διάφορα ψηφίσματα της Επιτροπής αναφέρθηκαν σε έρευνες της Διαμεσολαβήτριας, ιδιαίτερα σε όσες σχετίζονται με τη διαφάνεια και τη λογοδοσία της διοίκησης της ΕΕ στο πλαίσιο της COVID-19.

7.2.3. Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι το μεγαλύτερο θεσμικό όργανο της ΕΕ. Αναλογικά, η πλειονότητα των αναφορών που λαμβάνει η Διαμεσολαβήτρια αφορούν το έργο της Επιτροπής, λόγω του εύρους των εργασιών της, ως εκτελεστικό όργανο της ΕΕ. Η σχέση εργασίας μεταξύ της Ευρωπαίας Διαμεσολαβήτριας και της Επιτροπής εξακολούθησε να είναι ιδιαιτέρως εποικοδομητική κατά τη διάρκεια του 2021. Η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Věra Jourová μίλησε στο συνέδριο για την πρόσβαση σε έγγραφα, που διοργανώθηκε τον Νοέμβριο από τη Διαμεσολαβήτρια (βλέπε ανωτέρω) —ζήτημα για το οποίο το Γραφείο λαμβάνει πολλές αναφορές— και ανακοίνωσε την πρόθεση της Επιτροπής να εργαστεί με σκοπό τη βελτίωση των κανόνων σε αυτόν τον τομέα. Μεταξύ των δύο θεσμικών οργάνων υπήρξαν τακτικές επαφές σε υπηρεσιακό επίπεδο, οι οποίες επέτρεψαν στο προσωπικό να διατηρήσει εποικοδομητικές σχέσεις.

7.2.4. Άλλα θεσμικά και λοιπά όργανα και οργανισμοί

Οι σχέσεις με διάφορα μέρη της διοίκησης της ΕΕ αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της στρατηγικής «Με ορίζοντα το 2024» της Διαμεσολαβήτριας. Ο μακροπρόθεσμος θετικός αντίκτυπος στη διοίκηση της ΕΕ μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της στενής συνεργασίας. Ο Διαμεσολαβητής διατηρεί στενές σχέσεις με πολλά θεσμικά και λοιπά όργανα και οργανισμούς της ΕΕ. Το 2021 η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια συνάντησε, μεταξύ άλλων, τον πρόεδρο του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον Ευρωπαίο γενικό εισαγγελέα, τον διευθυντή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA), τον πρόεδρο και τον εκτελεστικό διευθυντή της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών (ΕΑΤ) καθώς και μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου. Η Διαμεσολαβήτρια διατηρεί επίσης καλές σχέσεις με την κοινωνία των πολιτών και τους διεθνείς οργανισμούς. Συναντήθηκε με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΟΣΑ και το Γραφείο της είναι πλέον μέρος του ανεπίσημου δικτύου για τη διαφάνεια και τη λογοδοσία. Μέλη του προσωπικού του Διαμεσολαβητή μίλησαν σε εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF), την Ακαδημία Ευρωπαϊκού Δικαίου (ERA) και την επιτροπή Meijers, το ολλανδικό ερευνητικό δίκτυο για το δίκαιο της ΕΕ.

7.2.5. Η σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία

Ως μέλος του Πλαισίου της ΕΕ σχετικά με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (UN CPRD), η Διαμεσολαβήτρια προστατεύει, προωθεί και παρακολουθεί την υλοποίηση της Σύμβασης από τη διοίκηση της ΕΕ. Το 2021 το Πλαίσιο τελούσε υπό την προεδρία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το Πλαίσιο παρακολούθησε στενά τις εξελίξεις σχετικά με τη στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2021-30, στην οποία έχει συμβάλλει. Επίσης, ξεκίνησε προετοιμασία για την αξιολόγηση της εφαρμογής των καταληκτικών παρατηρήσεων της Επιτροπής CRPD.

Παρακολουθώντας τη συνέχεια δύο ερευνών —οι οποίες περατώθηκαν το 2019 και το 2020 αντίστοιχα— σχετικά με τον τρόπο με τον οποίον δαπανώνται τα κονδύλια της ΕΕ όσον αφορά τα ιδρύματα κοινωνικής μέριμνας, η Διαμεσολαβήτρια κίνησε αυτεπάγγελτη έρευνα για τον τρόπο με τον οποίον η Επιτροπή παρακολουθεί τη διάθεση των κονδυλίων της ΕΕ για την προώθηση του δικαιώματος στην ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με αναπηρία και των ηλικιωμένων . Η Διαμεσολαβήτρια αξιολογεί επί του παρόντος την απάντηση της Επιτροπής, έχοντας ζητήσει και τη συνεισφορά οργανισμών που εκπροσωπούν άτομα με αναπηρίες και ηλικιωμένους.

Δεδομένου ότι η διαχείριση των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ) επιμερίζεται μεταξύ της Επιτροπής και των εθνικών αρχών, η Διαμεσολαβήτρια ζήτησε από τα μέλη του Ευρωπαϊκού Δικτύου Διαμεσολαβητών (ENO) να συνεισφέρουν επί του θέματος. Η Διαμεσολαβήτρια επίσης διοργάνωσε διαδικτυακό σεμινάριο με τα μέλη του ENO, με σκοπό τη συζήτηση γύρω από την ιδρυματική φροντίδα, τη διάθεση κονδυλίων και τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την πανδημία COVID-19.

Τον Ιούνιο του 2021 η Διαμεσολαβήτρια περάτωσε στρατηγική πρωτοβουλία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή ανταποκρίνεται στις ειδικές ανάγκες των υπαλλήλων της με αναπηρίες στο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19. Με βάση την αντιμετώπιση της πανδημίας από την Επιτροπή και τη συνεισφορά εμπειρογνωμόνων, μεταξύ άλλων, από το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Αναπηρίας και τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, η Διαμεσολαβήτρια κατάρτισε ενδεικτικό κατάλογο βέλτιστων πρακτικών για την ανταπόκριση στις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία κατά τη διάρκεια καταστάσεων έκτακτης ανάγκης.

Η Διαμεσολαβήτρια έλαβε αναφορά που αφορούσε την άρνηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να παραχωρήσει, δυνάμει των κανονισμών της, αυξημένο επίδομα παιδιού σε υπάλληλο με παιδί με αναπηρία. Η Διαμεσολαβήτρια κίνησε έρευνα και κάλεσε την Επιτροπή να απαντήσει στην αναφορά καθώς και σε σύνολο συγκεκριμένων ερωτημάτων.

Το Γραφείο παρουσίασε το έργο της σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία σε διάφορες εκδηλώσεις κατά τη διάρκεια του έτους, συμπεριλαμβανομένης της εκδήλωσης που διοργάνωσε το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Αναπηρίας.

7.3. Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαμεσολαβητών

Η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια επεδίωξε την ενίσχυση της συνεργασίας και των μεθόδων εργασίας του Ευρωπαϊκού Δικτύου Διαμεσολαβητών (ENO), το οποίο είναι ένα ανεπίσημο δίκτυο που συντονίζεται από τον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή. Το ENO αποτελείται από περίπου 100 υπηρεσίες σε 36 χώρες και περιλαμβάνει επίσης την Επιτροπή Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Το 2021, η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια επεδίωξε την επέκταση του ρόλου του δικτύου όσον αφορά την ανάπτυξη ικανοτήτων και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών. Για τον σκοπό αυτόν, διοργανώθηκαν τρία στοχευμένα διαδικτυακά σεμινάρια που απευθύνονταν σε εμπειρογνώμονες στις υπηρεσίες των μελών του ENO, με τη συμμετοχή, μεταξύ άλλων, εμπειρογνωμόνων από τη διοίκηση της ΕΕ. Τα εν λόγω διαδικτυακά σεμινάρια εστίασαν σε διαφορετικά θέματα: τεχνητή νοημοσύνη και ηλεκτρονική διακυβέρνηση στις δημόσιες διοικήσεις· τον μηχανισμό αναφορών του Frontex και την παρακολούθηση των καταναγκαστικών επιστροφών· την ιδρυματική φροντίδα, τη διάθεση των κονδυλίων της ΕΕ και τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την πανδημία.

Το 2021 η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια συνέχισε το «παράλληλο έργο» της σε συνεργασία με το δίκτυο ENO. Πραγματοποιήθηκαν διαβουλεύσεις με εθνικά μέλη του δικτύου ENO, τα οποία συμμετείχαν στην αυτεπάγγελτη έρευνα της Ευρωπαίας Διαμεσολαβήτριας για τον τρόπο με τον οποίον ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) διαχειρίζεται τις αναφορές σχετικά με εικαζόμενες παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων μέσω του μηχανισμού αναφορών του. Τα εθνικά μέλη επίσης συμμετείχαν, κατόπιν διαβουλεύσεων, στην αυτεπάγγελτη έρευνα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί τα κονδύλια της ΕΕ που χρησιμοποιούνται για την προώθηση του δικαιώματος στην ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με αναπηρία και των ηλικιωμένων.

Η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια, μέσω της διαδικασίας των «ερωτημάτων», επίσης συνδράμει τα μέλη του ENO προκειμένου να λάβουν εξειδικευμένες απαντήσεις από το σχετικό τμήμα της διοίκησης της ΕΕ, σχετικά με θέματα της ΕΕ που προέκυψαν κατά τη διάρκεια των ερευνών τους. Το 2021 τα θέματα των ερωτημάτων περιλάμβαναν την επιλεξιμότητα για το ενωσιακό ψηφιακό πιστοποιητικό COVID και τις υποχρεώσεις της Ισπανίας για την προστασία της φύσης και τη βιοποικιλότητα.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, η Διαμεσολαβήτρια συναντήθηκε με εθνικούς και περιφερειακούς διαμεσολαβητές.

7.4. Βραβείο Europa — Πανεπιστήμιο Flensburg

Τον Νοέμβριο απονεμήθηκε στη Διαμεσολαβήτρια το βραβείο «Europa» του Πανεπιστημίου του Flensburg ως αναγνώριση του έργου της για τη βελτίωση της λογοδοσίας και της διαφάνειας της διοίκησης της ΕΕ. Στην ευχαριστήρια ομιλία της, η Διαμεσολαβήτρια μίλησε για τη σημασία της προάσπισης του κράτους δικαίου.

Στην ομιλία της η Διαμεσολαβήτρια δηλώνει: «Προσπαθώ να διασφαλίσω ότι τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα συμβαδίσουν με τις δηλώσεις τους περί κράτους δικαίου και δημοκρατικών αξιών, περί λογοδοσίας και διαφάνειας των δράσεών τους προς τους πολίτες. Ατοπήματα, ακόμη και αν πρόκειται για πράξεις μικρές και ανάξιες λόγου, που αντίκεινται στις αξίες τις οποίες η διοίκηση της ΕΕ έχει υποχρέωση να προασπίζεται, εξασθενούν αυτόν τον πολύτιμο και εύθραυστο δημοκρατικό πυρήνα και επιτρέπουν στους κακόβουλους να παίζουν τα αντιδημοκρατικά τους παιχνίδια».

8. Πόροι

8.1. Προϋπολογισμός

O προϋπολογισμός του Διαμεσολαβητή αποτελεί ανεξάρτητο τμήμα του προϋπολογισμού της ΕE. Χωρίζεται σε τρεις τίτλους. Ο τίτλος 1 περιλαμβάνει τους μισθούς, τα επιδόματα και τις λοιπές δαπάνες προσωπικού. Ο τίτλος 2 καλύπτει κτίρια, έπιπλα, εξοπλισμό και διάφορες λειτουργικές δαπάνες. Ο τίτλος 3 καλύπτει τις δαπάνες που προκύπτουν από γενικές δραστηριότητες του οργανισμού. Οι εγγεγραμμένες στον προϋπολογισμό πιστώσεις για το 2021 ανέρχονταν σε 12 501 836 EUR.

Με γνώμονα την αποτελεσματική διαχείριση των πόρων, ο εσωτερικός ελεγκτής του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή ελέγχει τακτικά τα συστήματα εσωτερικού ελέγχου και τις οικονομικές πράξεις στις οποίες προβαίνει το Γραφείο του Διαμεσολαβητή . Όπως και τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ, ο Διαμεσολαβητής υπόκειται επίσης στον έλεγχο του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου.

8.2. Χρήση των πόρων

Κάθε χρόνο η Διαμεσολαβήτρια εγκρίνει ετήσιο σχέδιο διαχείρισης, στο οποίο προσδιορίζονται συγκεκριμένες δράσεις που αναμένεται να αναληφθούν από το γραφείο προκειμένου να υλοποιηθούν οι στόχοι και οι προτεραιότητες της πενταετούς στρατηγικής της «Με ορίζοντα το 2024». Το ετήσιο σχέδιο διαχείρισης του 2021 είναι το πρώτο που βασίζεται σε αυτήν τη νέα στρατηγική.

H Διαμεσολαβήτρια υποστηρίζεται από άκρως καταρτισμένο και πολύγλωσσο προσωπικό. Αυτό σημαίνει ότι το Γραφείο είναι σε θέση να εξετάζει αναφορές στις 24 επίσημες γλώσσες της ΕΕ και να προάγει την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με το έργο του Διαμεσολαβητή σε όλη την ΕΕ. Το 2021 το Γραφείο, αξιοποιώντας την πείρα που αποκτήθηκε το 2020, εξακολούθησε να ανταποκρίνεται θετικά και άμεσα στις προκλήσεις που δημιουργήθηκαν εξαιτίας της πανδημίας COVID-19. Υιοθέτησε μια σύγχρονη πολιτική υβριδικής εργασίας προκειμένου να επωφεληθεί από το νέο ψηφιακό περιβάλλον εργασίας ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζει την υψηλή αποτελεσματικότητα και την ικανοποίηση του προσωπικού.

Το 2021 πέραν των έξι συμβασιούχων υπαλλήλων που εργάζονταν κατά μέσο όρο στο Γραφείο, στο οργανόγραμμα του Διαμεσολαβητή υπήρχαν 73 θέσεις εργασίας, ενώ κατά τη διάρκεια του ίδιου έτους 16 ασκούμενοι απέκτησαν εργασιακή πείρα.

Τον Ιούνιο του 2021 η Διαμεσολαβήτρια ολοκλήρωσε την αναδιοργάνωση του Γραφείου με τη δημιουργία της Διεύθυνσης Διοίκησης. Η Marie-Pierre Darchy διορίστηκε διευθύντρια διοίκησης κατόπιν ανοιχτής διαδικασίας πρόσληψης. Η νέα μονάδα είναι υπεύθυνη για όλα τα ζητήματα που αφορούν τη διοίκηση του Διαμεσολαβητή, τους ανθρώπινους πόρους, τον προϋπολογισμό, τα κτίρια, τις ΤΠ και τη διαχείριση αρχείων.

Πώς να επικοινωνήσετε με την Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια

Τηλεφωνικώς:

+33 (0)3 88 17 23 13

Μέσω e-mail:

eo@ombudsman.europa.eu

Ταχυδρομική διεύθυνση

Médiateur européen
1 avenue du Président Robert Schuman
CS 30403
F-67001 Strasbourg Cedex

Στο Διαδίκτυο

• Δικτυακός τόπος ombudsman.europa.eu
• Twitter twitter.com/EUombudsman
• Instagram instagram.com/euombudsman
• LinkedIn linkedin.com/company/272026
• YouTube youtube.com/user/eotubes

Τα γραφεία μας

Στρασβούργο

Διεύθυνση για επισκέπτες

Bâtiment Václav Havel (HAV)
Allée Spach
F-67000 Στρασβούργο

Βρυξέλλες

Διεύθυνση για επισκέπτες

Bâtiment Froissart (FRS)
Rue Froissart 87
B-1000 Βρυξέλλες

© Ευρωπαϊκή Ένωση, 2022

Εκτός αν ορίζεται διαφορετικά, όλες οι φωτογραφίες και εικόνες αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκτός από το εξώφυλλο (© golubovy / Stocklib και © f9photos / envatoelements).
Η αναπαραγωγή για εκπαιδευτικούς και μη εμπορικούς σκοπούς επιτρέπεται υπό την προϋπόθεση ότι αναφέρεται η πηγή.
Στοιχειοθεσία: FrutigerNext.

HTML

ISBN 978-92-9483-272-6

ISSN 1680-3965

doi:10.2869/772752

QK-AA-22-001-EL-Q