Αναζήτηση ερευνών

Αυτή η έρευνα ιδίας πρωτοβουλίας αξιολόγησε τον τρόπο με τον οποίο ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) συμμορφώνεται με τις υποχρεώσεις του όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα και τη διαφάνεια βάσει του κανονισμού 2019/1896 («ο κανονισμός Frontex»), ο οποίος επέκτεινε την εντολή του Frontex.

Η έρευνα εξέτασε τον τρόπο με τον οποίο ο Frontex διασφαλίζει τη διαφάνεια των «επιχειρησιακών σχεδίων» του, τα οποία καθορίζουν τις παραμέτρους των δραστηριοτήτων του, και τον τρόπο με τον οποίο αποφασίζει να αναστείλει, να τερματίσει ή να μην ξεκινήσει μια δραστηριότητα λόγω ανησυχιών για τα θεμελιώδη δικαιώματα. Η έρευνα αξιολόγησε επίσης την παρακολούθηση της τήρησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων στις αναγκαστικές επιστροφές και την καθοδήγηση του Frontex για τη διαδικασία ελέγχου ατόμων χωρίς έγγραφα που διέρχονται ή επιχειρούν να διέλθουν παράτυπα τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.

Με βάση την έρευνα, η Διαμεσολαβήτρια διατύπωσε μια σειρά προτάσεων προς τον Frontex, με σκοπό τη βελτίωση της λογοδοσίας του. Η Διαμεσολαβήτρια ενθαρρύνει τον Frontex να είναι προορατικά διαφανής σε σχέση με τα επιχειρησιακά σχέδια και την ανάλυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην οποία βασίζονται οι αποφάσεις του Εκτελεστικού Διευθυντή του για την έναρξη, την αναστολή ή την παύση δραστηριοτήτων. Προτείνει στον Frontex να εκδίδει συγκεκριμένες οδηγίες προς τις «ομάδες ελέγχου» που διενεργούν συνεντεύξεις προσφύγων. Η Διαμεσολαβήτρια ενθαρρύνει επίσης τον Frontex να βελτιώσει την παρακολούθηση των αναγκαστικών επιστροφών στις οποίες οι συνοδοί των επαναπατριζόμενων είναι προσωπικό του Frontex και να εγγυηθεί την καλύτερη αναφορά των δραστηριοτήτων παρακολούθησης.

 

Η Διαμεσολαβήτρια ξεκίνησε έρευνα με δική της πρωτοβουλία για να διερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) αντιμετωπίζει εικαζόμενες παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων μέσω του «μηχανισμού αναφορών» του, αλλά και για να εξετάσει τον ρόλο και την ανεξαρτησία του υπευθύνου θεμελιωδών δικαιωμάτων του Frontex σε σχέση με αυτό.

Στο πλαίσιο προηγούμενης έρευνας, η Διαμεσολαβήτρια είχε συστήσει τη δημιουργία ανεξάρτητου μηχανισμού για τη διεκπεραίωση αναφορών σχετικά με επιχειρήσεις του Frontex. Ο μηχανισμός αναφορών εγκρίθηκε από τους νομοθέτες της ΕΕ και τέθηκε σε λειτουργία το 2016.

Μέσω του μηχανισμού αναφορών, ο Frontex διεκπεραιώνει αναφορές ατόμων που πιστεύουν ότι έχουν παραβιαστεί τα θεμελιώδη δικαιώματά τους στο πλαίσιο των επιχειρήσεων του Frontex. Ο ρόλος του υπευθύνου θεμελιωδών δικαιωμάτων είναι να διεκπεραιώνει απευθείας αναφορές σχετικά με τις ενέργειες των μελών του προσωπικού του Frontex, καθώς και να διασφαλίζει ότι οι αναφορές σχετικά με το προσωπικό των εθνικών αρχών που συμμετέχουν σε επιχειρήσεις του Frontex αντιμετωπίζονται δεόντως από τις αρμόδιες αρχές.

Σκοπός της εν λόγω έρευνας ήταν να αξιολογηθεί ο τρόπος με τον οποίο ο Frontex έχει εφαρμόσει νέους κανόνες σχετικά με τον μηχανισμό αναφορών και τον υπεύθυνο θεμελιωδών δικαιωμάτων, οι οποίοι τέθηκαν σε ισχύ τον Νοέμβριο του 2019. Επιδιώχθηκε, επίσης, η αξιολόγηση της συνολικής αποτελεσματικότητας του μηχανισμού αναφορών, σε ένα πλαίσιο δημόσιων ανησυχιών για παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων κατά τις επιχειρήσεις του Frontex.

Από τη δημιουργία του, ο μηχανισμός αναφορών έχει διεκπεραιώσει πολύ μικρό αριθμό αναφορών, χωρίς να έχουν υποβληθεί ακόμη αναφορές σχετικά με τις ενέργειες των στελεχών του Frontex. Μεταξύ 2016 και Ιανουαρίου 2021, ο υπεύθυνος θεμελιωδών δικαιωμάτων είχε λάβει 69 αναφορές εκ των οποίων 22 ήταν παραδεκτές. Με δραστηριότητες που εκτελούνται από το προσωπικό διαφόρων φορέων οι οποίοι αναφέρονται σε διαφορετικές αρχές, μπορεί να είναι δύσκολο για όσους πιθανώς ενδιαφέρονται να υποβάλουν αναφορά να εντοπίσουν τους εικαζόμενους δράστες και να κατανοήσουν πώς και σε ποιον μπορούν να αναφέρουν εικαζόμενες παραβιάσεις και να διεκδικήσουν αποκατάσταση μέσω των κατάλληλων διαύλων.

Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας, η Διαμεσολαβήτρια εξέτασε επίσης τις αναφορές που διεκπεραιώθηκαν από τον μηχανισμό αναφορών και εντόπισε διάφορες πιθανές ελλείψεις που μπορεί να δυσχεράνουν τη δυνατότητα των φυσικών προσώπων να αναφέρουν εικαζόμενες παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων και να διεκδικήσουν αποκατάσταση. Η έρευνα της Διαμεσολαβήτριας εντόπισε επίσης καθυστερήσεις εκ μέρους του Frontex στην εκπλήρωση των νέων υποχρεώσεών του όσον αφορά τον μηχανισμό αναφορών και τον υπεύθυνο θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Με βάση την έρευνα, η Διαμεσολαβήτρια παραθέτει μια σειρά προτάσεων για βελτίωση του Frontex, με σκοπό τη βελτίωση της προσβασιμότητας του μηχανισμού αναφορών για δυνητικά θύματα παραβιάσεων θεμελιωδών δικαιωμάτων, αλλά και για την ενίσχυση της λογοδοσίας των επιχειρήσεων του Frontex και όλων όσων εμπλέκονται σε αυτές. Στα παραπάνω περιλαμβάνονται προτάσεις για το πώς θα διευκολυνθούν τα πιθανά θύματα παραβιάσεων θεμελιωδών δικαιωμάτων να γνωρίζουν τις δυνατότητες αποκατάστασης που διαθέτουν και να αναφέρουν περιστατικά, καθώς και προτάσεις για τη βελτίωση του τρόπου χειρισμού και παρακολούθησης των αναφορών.